PPK, czyli Prywatne Pieniądze Kowalskiego

Program pracowniczych planów kapitałowych to kolejna próba zachęcenia Polaków do długoterminowego oszczędzania. – Chodzi o to, abyśmy za 20 czy 30 lat nie byli narodem biednych emerytów, z młodym pokoleniem obciążonym bardzo wysokimi podatkami, finansującym niewydolny system emerytalny czy opiekę zdrowotną, przy niskiej konsumpcji i braku bodźców rozwoju gospodarczego. To realne zagrożenie. Nie uświadamiamy sobie jeszcze, jak bardzo proces starzenia się polskiego społeczeństwa wpłynie na gospodarkę, otoczenie społeczne czy finanse publiczne. PPK nie rozwiąże oczywiście wszystkich problemów, ale będzie jednym z filarów przeciwdziałania negatywnym trendom – tłumaczył na łamach „Rzeczpospolitej" Paweł Borys, szef Polskiego Funduszu Rozwoju.

Choć zdaniem twórców PPK zostały one skonstruowane w sposób niezwykle atrakcyjny – do oszczędności pracowników dokładają się pracodawcy i państwo, co sprawia, że ostatecznie trudno znaleźć na rynku produkt z równie wysoką stopą zwrotu – to ich sukces wcale nie jest taki pewny. Wszystko przez niską skłonność Polaków do długoterminowego oszczędzania, niskie zaufanie do instytucji finansowych i rynku kapitałowego. Sytuację dodatkowo pogorszyła historia otwartych funduszy emerytalnych. Reklamowane były jako cudowny sposób na dostatnie życie Polaków na emeryturze. Za chwilę, po 20 latach funkcjonowania, zostaną ostatecznie zlikwidowane. Demontaż OFE podkopał zaufanie obywateli do organizowanych przez rząd długoterminowych programów oszczędzania. Część z nich odebrała go jako skok na ich oszczędności.

Teraz rząd i twórcy PPK z Polskiego Funduszu Rozwoju przekonują, że ten nowy program to zupełnie co innego niż OFE. – Pieniądze gromadzone w PPK będą prywatną własnością pracowników – zapewniał wielokrotnie premier Mateusz Morawiecki.

– Tu wprost do ustawy jest wpisane, że to system w pełni prywatny. W przypadku OFE było inaczej. Były finansowane ze składki na ubezpieczenia społeczne, a nie z dodatkowych oszczędności. W ustawie było zapisane, że te pieniądze są częścią systemu ubezpieczeń społecznych. Tu mówimy, że są one prywatne. Z OFE nie można wypłacić pieniędzy w trakcie oszczędzania, z PPK można. To zasadnicze różnice w porównaniu z OFE. Środki z PPK są także oczywiście dziedziczone – twierdził wielokrotnie Paweł Borys.

– PPK to zupełnie inny program niż OFE – zapewniał też Grzegorz Prądzyński, prezes Polskiej Izby Ubezpieczeń. – To jeden z tych wielkich projektów, które dobrze, że się pojawiają, coś przemeblowują, dają nadzieję na lepszą przyszłość. Pieniądze zgromadzone w PPK, inaczej niż te w OFE, będą prywatnymi pieniędzmi oszczędzających. To zasadnicza, kluczowa różnica. PPK nie podzielą losu OFE – mówił.

Odbudowie zaufania obywateli do długoterminowego oszczędzania pomóc ma także przekazanie oszczędności zgromadzonych w OFE na indywidualne konta emerytalne ich członków albo – jeśli ci wyrażą taką wolę – na ich konta w ZUS. Premier Mateusz Morawiecki mówił tu o „swoistej prywatyzacji pieniędzy zgromadzonych w OFE".

Od pieniędzy, które z OFE trafią na IKE, rząd pobierze 15 proc. prowizji. Nazywa ją opłatą przekształceniową. – Gdyby tej opłaty nie było, pieniądze te byłyby uprzywilejowane wobec emerytur wypłacanych z ZUS, które są opodatkowane – tłumaczył premier Morawiecki. Pieniądze, które z OFE trafią do ZUS, będą opodatkowane przy wypłacie w ramach emerytury. Rząd przekonuje, że 15-proc. opłata pobrana przy przenoszeniu pieniędzy z OFE na IKE jest w przybliżeniu równa podatkowi dochodowemu, który w przyszłości, przy wypłacie emerytury, będzie pobrany od pieniędzy przeniesionych z OFE do ZUS. Pieniądze przeniesione na IKE będą podlegały dziedziczeniu, te zaś, które trafią do ZUS – nie. To dodatkowy wabik, który ma zachęcić członków OFE do pozostawienia pieniędzy na IKE.

W OFE jest blisko 160 mld zł. Rząd założył, że IKE wybierze co najmniej 80 proc. z 16 mln ich członków. W ten sposób do budżetu trafić ma 19,3 mld zł. Te starania mają sprawić, że docelowo do PPK przystąpi 75–80 proc. z 11,5 mln uprawnionych do tego pracowników.

Opinia dla „Rzeczpospolitej"

Tomasz Wiśniewski, wicedyrektor działu rozwoju produktów informacyjnych i indeksów, GPW w Warszawie

Warren Buffett, jeden z najsłynniejszych inwestorów giełdowych, zapytany o podstawy sukcesu w inwestowaniu, odpowiedział: nie trzeba robić niezwykłych rzeczy, aby osiągnąć ponadprzeciętne rezultaty. Jeżeli laik będzie inwestował regularnie w fundusz odwzorowujący zachowanie indeksu, to może pobić w długim terminie najlepszych zarządzających. Czy Buffett miał rację, dzieląc się swoją radą?

Próbą odpowiedzi na tak postawione pytanie może być analiza wieloletnich stóp zwrotu z indeksu WIG. Okazuje się, że inwestor, który ulokowałby pieniądze na 20 lat, a następnie zapomniał o giełdzie, za każdym razem osiągnąłby dodatnią stopę zwrotu. Taka inwestycja rozpoczęta w 1992 r. i zakończona w 2012 r. pozwalała na osiągnięcie zysku z indeksu WIG na poziomie 4,4 tys. proc. W kolejnych latach ten wynik kształtował się w przedziale od 200 do 500 proc., co oznacza przeciętną roczną stopę zwrotu od 10 do 25 proc. Ta obserwacja jest szczególnie ważna w kontekście oszczędzania na emeryturę za pośrednictwem rynku kapitałowego, bo w tym przypadku często mamy do czynienia z inwestycją na 40 lat.