Muzeum Gombrowicza w Vence otwiera podwoje

Vence, jak mawiał autor „Ferdydurke", to miasteczko położone dość niegłupio. Na południu Francji, w Prowansji, niedaleko Nicei, a jednak nieco na bocznym torze, bo 12 km od głównej trasy. Dzięki temu zachowało swoją „atrakcyjną prywatność".

Zawsze przyciągało artystów, m.in Matisse'a, i kolekcjonerów. Nie bez powodu Gombrowicz nazywał je salonem świata. Kazimierz Głaz w książce „Gombrowicz w Vence" zauważył: „Od lat południowe wybrzeże stało się siedzibą tych niewielu, którzy dorobiwszy się, postanowili resztę życia spędzić w południowym klimacie. Hrabiowie z nadbałtyckich krajów, rosyjskie księżne lub kniaziowie, artyści w nowym wcieleniu, angielscy lordowie lub irlandzcy, czasem maharadża hinduski w turbanie, albo szach perski. (...). Na placu w Vence widziało się rolls-royce'y, którymi, jak twierdził Gombrowicz, okoliczni chłopi przywożą na targ swoje produkty".

W słowach Gombrowicza jest oczywiście sporo przesady, podobnie jak wtedy, gdy twierdził, że okazała posiadłość, w której zamieszkiwali, jest pałacem. Kamienicę usytuowaną w narożniku placu ufundował miejscowy krawiec. Dziś powiedzieliśmy, że zbudowana została „na bogato". Przez wiele ostatnich lat popadała w ruinę. Po objęciu funkcji wiceministra kultury w ideę powstania muzeum zaangażował się bardzo Jarosław Sellin i on właśnie pełnił ze strony polskiej funkcję gospodarza uroczystości otwarcia.

Ze strony francuskiej wielką orędowniczką stworzenia muzeum była Evelyne Temmam. Zabiegała o to od 2004 roku. Pytana o powody, zwierzyła mi się, że w grę wchodziły względy „oficjalno-rodzinne".

– Kiedy osiadłam w Vence – mówiła z tajemniczym uśmiechem – i jako zastępca mera miałam się zajmować kulturą, postanowiłam prześledzić miejskie kroniki, by dowiedzieć się, kto ze znanych twórców tu mieszkał. Szczególną satysfakcję poczułam, gdy wśród wielu nazwisk odnalazłam Gombrowicza. Przypomniała mi się bowiem ciocia-babcia, która z pochodzenia była Polką. Bardzo ją kochałam i pomyślałam, że choć już dawno nie żyje, to znając jej temperament, będzie mi w dziele budowy muzeum sprzyjała. Początkowe przeszkody i niepowodzenia tylko mnie wzmocniły. Pierwszy telefon wykonany do Rity Gombrowicz utwierdził mnie w przekonaniu, że warto. Miejsce nasuwało się samo. Villa Alexandrine. Uwielbiam twórczość Gombrowicza. Poszłam na pobliski cmentarz i przy jego grobie powiedziałam: zrobię ci muzeum.

Gombrowiczowie zajmowali w Villi Alexandrine drugie piętro. Aby przekonać się, jak to mieszkanie wyglądało w czasach Gombrowicza, trzeba znów wrócić do opisu Kazimierza Głaza.

„Pięć balkonów, pięć wspaniałych widoków, bo z każdego balkonu widok inny, bardziej znakomity i oszałamiający. W środku układ pokoi wygodny i przestronny. Długi hall to rodzaj galerii sztuki. Po lewej na czołowej ścianie wisiał gobelin Józefa Jaremy. Pod gobelinem krzesło udające antyk, po prawej biblioteczka z wielojęzycznymi przekładami dzieł pisarza".

Gabinet Gombrowicza pełnił wiele funkcji. Był jednocześnie miejscem pracy, sypialnią, salonem przyjęć i miejscem gry w szachy. Jadalnia zasłynęła nie tylko spożywaniem posiłków, ale też  celebrowaniem picia herbaty.

„Pałac Gombrowicza" był miejscem wielu spotkań towarzyskich. Polskiego pisarza odwiedzali często i chętnie artyści. Dziś w tych odnowionych już wnętrzach Rita Gombrowicz pokazuje mi zawieszone na ścianach wielkoformatowe fotografie. Są na nich Bohdan Paczowski, Kot Jeleński, Sławomir Mrożek.

Zamiana sypiącej się ruiny w pełne blasku muzeum wymagała ogromnej pracy. Tu jak zwykle spisali się nasi konserwatorzy zabytków, prezentując światową klasę. A pracy mieli sporo. Trzeba było np. odtworzyć mocno zniszczone plafony malowane z drobnomieszczańska w różyczki.

Obecność Gombrowicza w Villi Alexandrine zaznacza się już przy wejściu. Książki pisarza po polsku, angielsku i francusku można zobaczyć w recepcji. Na wprost wejścia za eleganckimi białymi drzwiami jest klatka schodowa. Na drugie piętro prowadzi pas  podświetlanych tablic biograficznych umieszczonych wzdłuż lamperii.