„Z umowy o pracę (angażu) powinno (...) wynikać, jaka część tego wynagrodzenia (uposażenia) obejmuje wynagrodzenie autorskie z tytułu korzystania przez pracownika z praw autorskich, a jaka dotyczy wynagrodzenia ściśle związanego z wykonywaniem obowiązków pracowniczych (służbowych). Tylko bowiem takie wyróżnienie daje podstawę do zastosowania normy kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50 proc."; sygn. akt SA/Sz 1966/99.
„Wyrazem korzystania przez pracownika z prawa do artystycznych wykonań jest wyodrębnienie wynagrodzenia – honorarium za artystyczne wykonania"; sygn. akt SA/Sz 1967/99.
Wspomniane prejudykaty stały się swego rodzaju wytyczną dla innych sądów. Twórcze rozbudowanie przepisu o preferencji podatkowej sądy uzasadniały argumentami z wcześniejszych orzeczeń. Z niektórymi z nich trudno się zgodzić; np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 14.09.2016 r. sygn. akt I SA/Kr 583/16 stwierdził, że w przypadku nieokreślenia honorarium w umowie z projektantem „nie sposób wskazać na podstawie umowy o pracę, że w jej wyniku jakiekolwiek utwory (...) w ogóle powstały, a jeżeli powstały, to ile, jakie i jak zostały wynagrodzone". Wcześniej argumentu tego użył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12.03.2010 r. sygn. akt II FSK 1791/08. Na podstawie umowy o pracę, która określa wynagrodzenie za pracę twórczą, również nie można stwierdzić, czy utwory powstały, ile i jakie. O tym, czy pracownik stworzył utwór i jest twórcą, decydują ustalenia faktyczne, a nie postanowienia umowy. Są orzeczenia, w których nie przecenia się znaczenia uregulowań umownych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w wyroku z 4.09.2014 r. sygn. akt I SA/Ke 411/14 zauważył, że „Przepis prawa materialnego nie stawia (...) warunku, aby okoliczności, od których zależy preferencja, były wykazane w umowie o pracę". Podobnie w sprawie wyodrębnienia wynagrodzenia za pracę twórczą wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 7.08.2018 r. sygn. akt I SA/Rz 465/18,stwierdzając, iż „żaden z przepisów (...) nie wymaga, aby wyodrębnienie to (...) miało miejsce w umowie o pracę".
Korzyść dla twórców
Podstawą do zastosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów jest art. 22 ust. 9 pkt. 3 u.p.d.o.f. Z przepisu tego mogą skorzystać twórcy, którzy uzyskują przychody z tytułu korzystania z praw autorskich lub rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi
z ograniczeniami wynikającymi z wykazu dziedzin działalności twórczej, o którym mowa w art. 22 ust. 9b. Ponieważ norma o preferencji podatkowej odwołuje się do odrębnych przepisów prawa, zastosowanie ma ustawa z 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (u.p.a.p.p.). W ustawie tej przyjęto rozwiązanie polegające na tym, że pracodawca z chwilą przyjęcia utworu stworzonego przez pracownika nabywa do niego autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, o ile ustawa lub umowa nie stanowi inaczej (art. 12 ust. 1). Warunek przyjęcia utworu przez pracodawcę zachodzi, gdy pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu (art. 13). Zatem przejęcie utworu pracowniczego może być dokonane w sposób dorozumiany. Jeszcze przed wydaniem prejudykatów NSA, Sąd Najwyższy w wyroku z 26.06.1998 r. sygn. akt I PKN 196/98 wyjaśnił, że „tylko wtedy pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu, który stworzył pracownik (...), gdy strony w umowie o pracę nie postanowiły, że pracodawca tych praw nie nabędzie". Jeżeli umowa o pracę nie zawiera postanowień w sprawie autorskich praw majątkowych, to na podstawie art. 12 ust. 1 u.p.a.p.p. pracodawca z chwilą przyjęcia utworu z mocy prawa nabywa od pracownika prawa majątkowe do utworu.
Pracownicy twórcy, jak wszyscy autorzy utworów, korzystają z ochrony prawa autorskiego niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności (art. 1 ust. 4 u.p.a.p.p.). Dlatego ich ochrona nie może być uzależniona od potwierdzenia w umowie o pracę lub w innym akcie wykonywania pracy twórczej. Jeżeli utwór powstał w następstwie wykonania polecenia służbowego wydanego przez przełożonego (art. 100 §1 kp) lub czasowego powierzenia pracownikowi innych obowiązków do których posiada kwalifikacje (art. 42 §4 kp), to taki utwór również jest wykonany w ramach obowiązków pracowniczych.
