Z jakością polskiego powietrza jest tragicznie. Przekroczenia dopuszczalnych norm w całym kraju są bardzo wysokie. Najgorzej pod tym względem jest w Małopolsce i tylko tam zaczęto walkę ze smogiem. Powodem większości zanieczyszczeń jest zła jakość opału oraz stare węglowe piece. Tylko 10 proc. zanieczyszczeń pochodzi ze spalin samochodowych.
Rząd zapowiada walkę ze smogiem i powołuje zespół, który ma przygotować odpowiednie przepisy chociaż od roku są już takie uregulowania. Na razie jednak korzysta się z nich rzadko. Chodzi o nowelę prawa ochrony środowiska, czyli tzw. ustawa antysmogową obowiązującą od 12 listopada 2015 r. Zgodnie z nią sejmik województwa może wprowadzać zakazu palenia węglem w piecach oraz określić parametry techniczne dla kotłów na terenie danego województwa.
Przepisy są, uchwał brak
– Na razie przepisy antysmogowe zadziałały jedynie w Małopolsce. Sejmiki Województwa Śląskiego i Dolnośląskiego powołały tylko zespoły robocze do przygotowania takich uchwał. Natomiast w Sejmiku Województwa Mazowieckiego jedynie się o tym dyskutuje – ocenia Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego.
Od 1 września 2019 r. na terenie Krakowa zacznie obowiązywać uchwała antysmogowa. Wprowadza ona na obszarze tego miasta całkowity zakaz palenia węglem, drewnem i innymi paliwami stałymi w kotłach, piecach i kominkach. Jako dopuszczalne do stosowania wskazuje paliwa gazowe oraz lekki olej opałowy. Ponadto montowane w domach piece muszą mieć najlepsze parametry emisyjne, czyli mieć tzw. klasę 5.
Pod koniec stycznia br. Sejmik Województwa Małopolskiego będzie głosował podobną uchwałę, tym razem obejmie ona całe województwo Małopolskie.
W opinii Piotra Siergieja uchwały antysmogowe wytyczają dobry kierunek zmian.
– Jakość powietrza w Polsce można poprawić jedynie masową wymianą starych kotłów na nowe o klasie piątej, wprowadzeniem zakazu sprzedaży kiepskiej klasy kotłów i palenia śmieciami, mułem oraz flotomułem – uważa Siergiej. – Nie będzie to jednak proste. W tej chwili w Polsce jest przeszło 3 mln starych kotłów.
Według szacunku władz Krakowa od 1995 r. w mieście udało się zlikwidować ponad 26 tys. pieców i 5 tys. kotłowni węglowych.
– Wkrótce ma zniknąć kolejne 5 tys. – mówi Jan Machowski z Urzędu Miasta w Krakowie.
Wymiana pieców
Okazuje się jednak, że na wymianę pieców oraz na przyjazne środowisku źródła energii państwo przeznacza dużą pulę pieniędzy.
– Do tej pory około 10 mld zł Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczył na poprawę jakości powietrza w Polsce – tłumaczy Sławomir Kmiecik z NFOŚiGW. – Chodzi o realizację różnego typu programów. Na przykład wspieramy geotermię, czyli pozyskiwanie ciepła z wód podziemnych i skał. Dzięki Geotermii Podhalańskiej wiele rodzin płaci niższe rachunki za ogrzewanie a przy okazji oddycha czystszym powietrzem.
Natomiast środki na wymianę pieców i kotłowni pochodzą głównie z wojewódzkich funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
– Dzięki ogłaszanym przez fundusz programom o dofinansowanie samorządy mogą zaoferować swoim mieszkańcom dotację na wymianę pieca węglowego lub innego starego typu na piece na biomasę, gazowe lub olejowe. Obecnie dotacja może pokryć maksymalnie 75 proc. kosztów zakupu pieca, ale nie może wynieść więcej niż 5 tys. zł. – tłumaczy Artur Dąbrowski, prezes zarządu WFOŚiGW w Warszawie.
W tym roku, np. na Mazowszu w ramach programu "Poprawa jakości powietrza na terenie woj. Mazowieckiego - ograniczenie emisji zanieczyszczeń przez modernizacja kotłowni" przewidzianych jest w ramach dotacji bezzwrotnych, 4,5 mln zł.
Od jesieni ubr. trwają też prace w Ministerstwie Rozwoju nad projektem rozporządzenia w sprawie wymagań dla kotłów na paliwa stałe, które ma wejść w życie od 1 stycznia 2018 r. Przewiduje, że w sklepach mają być sprzedawane, a w domach montowane wyłącznie kotły o najlepszych parametrach emisyjnych, tj. klasy 5.
– Wprowadzenie samego zakazu sprzedaży kotłów, tak jak to planuje Minister Rozwoju to za mało . Stare kotły przecież pozostaną - uważa Piotr Siergiej .
Strefy w miastach
Są również inne pomysły na walkę o czyste powietrze. Nowoczesna postuluje wprowadzenie w miastach liczących powyżej 200 tys. mieszkańców specjalnych stref, do których ograniczony lub zakazany byłby wjazd samochodów niespełniających unijnych norm emisji spalin. ?Strefy ograniczonego wjazdu samochodów miałyby powstać w 16 miastach Polski: Warszawie, Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku, Szczecinie, Bydgoszczy, Lublinie, Katowicach, Białymstoku, Gdyni, Częstochowie, Radomiu, Sosnowcu i Toruniu. Projekt Nowoczesnej leży w sejmowej zamrażarce.
Raport NIK
Trują przestarzałe piece
Od wielu lat Polska ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Unii Europejskiej. Potwierdza to raportu Najwyższej Izby Kontroli za lata 2008–2013. Wynika z niego, że w wielu miastach stężenie toksycznych i rakotwórczych substancji, pyłu PM10 i benzo(a)pirenu, wielokrotnie przekracza dopuszczalne normy.
W ciągu pięciu lat objętych raportem średnio w Polsce przekroczono dopuszczalne poziomy pyłu PM10 o ponad 75 proc., a w przypadku benzo(a)pirenu o ok. 90 proc.
76 proc. trujących pyłów w naszym kraju powstaje w wyniku indywidualnego ogrzewania budynków w przestarzałych piecach węglowych. W dużych miastach trują również spaliny wydzielane przez samochody.
