W orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiła się rozbieżność, czy stosować Prawo budowlane do obiektów i robót, które nie wymagają akceptacji organów administracji architektoniczno-budowlanej. Pozwolenia na budowę ani zgłoszenia nie wymaga budowa m.in. altan działkowych, wiat przystankowych, pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych, czy budowa obiektów małej architektury.
Według pierwszej z dwóch odmiennych linii orzeczniczych, norma art. 50 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego – dotycząca wstrzymania prowadzenia robót budowlanych - znajdzie zastosowanie wyłącznie do robót budowlanych, co do których istniał obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę albo dokonania zgłoszenia i inwestor ten wymóg spełnił, jednak roboty wykonywane są w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska (wyrok NSA z 4 listopada 2014 r., sygn. II OSK 7/14).
Naczelny Sąd Administracyjny już wcześniej, w wyroku z 2 października 1998 r. (sygn. akt IV SA 1758/96) stwierdził, że roboty budowlane, których rozpoczęcie nie wymaga pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, nie mają cechy samowoli budowlanej, do likwidacji której uprawnione są organy nadzoru budowlanego. W związku z tym, rezultat tych robót, o ile powoduje negatywne konsekwencje dla osób trzecich i ich nieruchomości, kwalifikuje się jako szkoda w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, do naprawienia której właściwa jest droga przed sądami powszechnymi.
Druga linia orzecznicza opowiada się za dopuszczalnością stosowania przepisów ustawy -Prawo budowlane do robót i obiektów budowlanych, których realizacja nie jest objęta reglamentacją prawnobudowlaną. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 lutego 2008 r. (sygn. akt II OSK 2041/06) wskazał, że organy nadzoru budowlanego mogą podejmować działania przewidziane w Prawie budowlanym także wtedy, gdy chodzi o obiekty lub roboty budowlane, nie wymagające pozwolenia na budowę albo zgłoszenia.
Rzecznik praw obywatelskich skłania się do aprobaty linii orzeczniczej, która opowiada się za dopuszczalnością stosowania przepisów Prawa budowlanego do robót i obiektów budowlanych, których realizacja nie jest objęta reglamentacją prawnobudowlaną.
