Wyższa kadra kierownicza bez ocen okresowych

Elementem kontroli jakości pracy w administracji publicznej jest system ocen okresowych, którym poddawane są zatrudnione w niej osoby. W służbie cywilnej nie dotyczy on jednak wszystkich członków korpusu. Ocenom okresowym nie podlegają osoby zajmujące wyższe stanowiska w tej służbie. A także pracownicy zatrudnieni na umowach o pracę na czas określony.

Wątpliwe wyłączenia

Wyłączenie osób zajmujących wyższe stanowiska kierownicze z systemu ocen zbiegło się ze zmianą (od 23 stycznia 2016 r.) sposobu obsadzania tych stanowisk i związanym z tym wyodrębnieniem w ramach korpusu służby cywilnej grupy osób zatrudnionych na podstawie powołania. A więc związanych z urzędem dużo mniej stabilnym stosunkiem pracy. W takiej sytuacji, jak należy się domyślać ustawodawca uznał, że ocenę tych osób przełożony prowadzi na bieżąco i w razie niezadowolenia z wykonywania przez nich obowiązków ma narzędzie (możliwość odwołania w każdym czasie), aby natychmiast reagować. Czy słusznie? Trudno powiedzieć. Warto tylko podkreślić, iż przed wejściem w życie wskazanych wyżej zmian również i te osoby objęte były systemem ocen.

Wątpliwości budzi też zwolnienie z ocen okresowych wszystkich zatrudnionych na czas określony. O ile, bowiem osoby podejmujące pracę w służbie cywilnej po raz pierwszy, w trakcie umowy zawieranej na 12 miesięcy poddawane są tzw. pierwszej ocenie, o tyle osoby zatrudniane w służbie cywilnej na czas określony na ogólnych zasadach (nie każdy, kto zostanie pozytywnie oceniony w tracie pierwszej oceny musi być zatrudniony na czas nieokreślony) są z systemu ocen wyłączone całkowicie, bywa, że na długi czas. Dlaczego? Również i na to pytanie trudno znaleźć przekonywujące wyjaśnienie.

Bez szczebli pośrednich

Oceny okresowe, co do zasady przeprowadzają bezpośredni przełożeni członków korpusu sc. Jak wskazuje prof. Łukasz M. Pisarczyk (Komentarz do ustawy o służbie cywilnej w Prawo urzędnicze pod red. prof. K. Barana) określenie „bezpośredni przełożony" oznacza, że między oceniającym a ocenianym nie występuje pośrednie ogniowo organizacyjne. Bezpośrednim przełożonym jest, więc kierujący tą komórką (jednostką) w ramach, której oceniany wykonuje swoje obowiązki.

Bezpośrednimi przełożonymi nie są natomiast kierujący większymi strukturami organizacyjnymi, które podlegają dalszemu podziałowi. W przypadku urzędu, który dzieli się na departamenty i wydziały, bezpośrednim przełożonym będzie więc kierownik wydziału, a nie dyrektor departamentu z zastrzeżeniem jednak tego przypadku, gdy pracownik wykonujący prace w danym departamencie nie jest przypisany do żadnej mniejszej jednostki organizacyjnej.

Ważny opis stanowiska

Ocena okresowa dotyczy wykonywania obowiązków wynikających z opisu zajmowanego stanowiska pracy. Szczegółowe zasady jej przeprowadzenia określa rozporządzenie z 4 kwietnia 2016 r. w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych urzędników służby cywilnej i pracowników służby cywilnej. W rozporządzeniu tym określone zastały również kryteria oceny odpowiednie dla stanowiska pracy zajmowanego przez ocenianego.

Awans albo strata pracy

Ocenę okresową sporządza się na piśmie i niezwłocznie zapoznaje z nią ocenionego. Jej wynik może być przez ocenianego przyjęty lub zakwestionowany poprzez wniesienie sprzeciwu czy w dalszej kolejności odwołanie do sądu pracy. To bardzo istotne. Od wyniku oceny okresowej zależy, bowiem kariera zawodowa zarówno urzędnika jak i pracownika sc, choć tylko w przypadku tego pierwszego ustawa wymaga określonego sposobu postępowania. I tak zgodnie z art. 89 ustawy o służbie cywilnej (usc) urzędnik sc po otrzymaniu pozytywnej oceny okresowej może otrzymać kolejny stopień służbowy, jeżeli ocena ta zawierać będzie umotywowany wniosek bezpośredniego przełożonego o jego przyznanie. A wyższy stopień służbowy to wyższy dodatek służby cywilnej.

Przyznanie wyższego stopnia służbowego urzędnikowi sc zależy w tym przypadku od decyzji dyrektora generalnego urzędu. Jednak już dwie kolejne następujące po sobie pozytywne oceny okresowe na jednym z dwóch najwyższych poziomów przewidzianych w skali ocen, obligują go do przyznania urzędnikowi kolejnego stopnia służbowego i to bez zbędnej zwłoki. Ma na to, bowiem tylko 30 dni od dnia zapoznania urzędnika służby cywilnej z oceną okresową.

Również negatywna ocena może mieć wpływ na dalszą karierę urzędnika w sc. Otrzymanie przez niego dwóch, następujących po sobie, negatywnych ocen okresowych zobowiązuje, bowiem dyrektora generalnego do rozwiązania z nim stosunku pracy w drodze wypowiedzenia.

Skutków otrzymania określonej oceny przez pracownika ustawa o sc już nie normuje. Oczywistym wydaje się jednak, że zarówno pozytywna jak i negatywna ocena może mieć wpływ na jego dalszą karierę. Pierwsza- zwiększać szanse pracownika na awans. Druga - stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę.

Termin wynika z ustawy

Co do zasady członek korpusu służby cywilnej podlega ocenie, co 24 miesiące. Termin ten należy liczyć od dnia sporządzenia jednej oceny okresowej do dnia sporządzenia kolejnej oceny. W przypadku, gdy ocena okresowa przeprowadzana jest po raz pierwszy, termin ten należy liczyć od dnia, w którym dana osoba zaczęła podlegać obowiązkowi oceny okresowej, tj. od dnia zatrudnienia jej na czas nieokreślony.

Ocenę okresową należy sporządzić we wcześniejszym terminie w razie zmiany stanowiska pracy, wiążącej się z istotną zmianą zakresu obowiązków, pod warunkiem, że od dnia sporządzenia ostatniej oceny okresowej upłynęło więcej niż sześć miesięcy, a przypadku osób ocenianych po raz pierwszy, jeżeli okres podlegający ocenie jest dłuższy niż sześć miesięcy (art. 81 ust. 6 usc). W takiej sytuacji ocenę sporządza się nie wcześniej niż w terminie 7 dni przed zmianą stanowiska pracy wiążącą się z istotną zmianą zakresu obowiązków albo nie później niż w terminie 30 dni od tej zmiany (§ 9 ust. 2 rozporządzenia). Inne okoliczności, w których dojść może do zmiany terminu oceny wynikają z art. 81 ust.8 usc >patrz „Rzeczpospolita radzi >I4".

Jednak sama zmiana statusu pracownika służby cywilnej na urzędnika służby cywilnej w żaden sposób nie wpływa na proces oceny. Jeśli zatem zmiana ta nie wiąże się ze spełnieniem przesłanek z art. 81 ust. 6 usc, zmiana statusu członka korpusu sc nie oznacza konieczności zmiany terminu oceny.

Nieobecność w pracy

Z kolei w razie usprawiedliwionej nieobecności ocenianego w pracy, trwającej dłużej niż miesiąc, termin 24-miesięczny ulega przedłużeniu o czas tej nieobecności (art. 81 ust. 7 usc). Do przesunięcia terminu oceny nie dojdzie natomiast, gdy nieobecność członka korpusu sc trwa krócej niż miesiąc. Należy też podkreślić, że w razie wystąpienia kilku krótszych niż miesiąc nieobecności okresy te nie sumują się.

Okresami usprawiedliwionej nieobecności, są wszystkie okresy pozostawania w stosunku pracy i nieświadczenia pracy, które uznaje się za usprawiedliwione na mocy przepisów Kodeksu pracy, ustawy o służbie cywilnej, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 1632), a także innych przepisów, na podstawie, których niektóre kategorie pracowników korzystają z dodatkowych zwolnień od pracy. Zatem okolicznościami usprawiedliwiającymi nieobecność mogą być np.: urlop wypoczynkowy, urlop szkoleniowy, choroba, urlop bezpłatny, urlop macierzyński, urlop wychowawczy.

Natomiast w sytuacji uzyskania negatywnej oceny okresowej członek korpusu służby cywilnej podlega ponownej ocenie po upływie sześciu miesięcy od dnia zapoznania się z oceną (art. 81 ust. 9 usc). W sprawie, w jaki sposób liczyć upływ terminów wskazanych w ustawie o służbie cywilnej wypowiedział się w 2015 roku Departament Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Jego zdaniem do liczenia tych terminów należy stosować przepisy kodeksu cywilnego.

podstawa prawna: Art. 81-83, art.89 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1889 ze zm.)