NSA: izba ma wpływ na obsadzanie stanowisk notariuszy

Minister Sprawiedliwości wydał decyzję, którą powołał notariusza i wyznaczył mu siedzibę kancelarii notarialnej. Kandydatura nie spodobała się jednak Izbie Notarialnej, która złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zażądała uchylenia decyzji Ministra i wydania kolejnej, w której organ odmówiłby powołania notariusza.

MS umorzył postępowanie odwoławcze. Stwierdził, że wniosek został złożony przez podmiot, który nie miał przymiotu strony w rozumieniu przepisów Kodeks postępowania administracyjnego.

Minister wskazał, że powołany przez IN przepis k.p.a. nie mógł stanowić podstawy do uznania konkretnego jej za stronę postępowania administracyjnego. Jego zdaniem, interes prawny to interes, którego podstawą mogą być wyłącznie przepisy materialnego prawa administracyjnego, natomiast żaden przepis o takim charakterze nie przewiduje wprost udziału i nie przyznaje tym samym przymiotu strony Izbie Notarialnej, w sprawie powołania notariusza na stanowisko.

MS podkreślił, iż za stronę w postępowaniu administracyjnym można uznać jedynie podmiot posiadający indywidualny interes prawny, natomiast sprawy o powołanie na stanowisko notariusza nie dotyczą indywidualnego interesu prawnego izb notarialnych, lecz indywidualnych interesów osób ubiegających się o powołanie na to stanowisko.

Izba zaskarżyła decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Jej zdaniem, to że postępowanie administracyjne dotyczy indywidualnego interesu, pozostaje bez większego związku z uprawnieniem samorządu notarialnego. Nie istnieje ani w orzecznictwie, ani w doktrynie pogląd, że interes prawny ma być nie dość, że indywidualny, to jeszcze wspólny dla wszystkich stron postępowania.

Izba dodała, że wbrew przekonaniu Ministra Sprawiedliwości, w większości przypadków nie istnieje, konkretny przepis, który by wskazywał, iż dana osoba jest stroną postępowania. W przypadku samorządu notarialnego jest to przede wszystkim norma rangi konstytucyjnej, która wskazuje na samą istotę samorządu zawodu zaufania publicznego, tj. sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu zaufania publicznego. Taka funkcja to zapewnienie zgodnego z prawem oraz ze standardami merytorycznymi i etycznymi, wykonywania zawodu zaufania publicznego. Działanie to nie ma tylko charakteru korygującego ale również prewencyjny.

Izba podkreśliła, że Konstytucja RP przewiduje możliwości ingerowania w proces powoływania danej osoby na stanowisko notariusza. Inaczej sprawowanie pieczy byłoby po prostu niemożliwe.

WSA oddalił skargę. Uznał, że według zapisów ustawy Prawo o notariacie, rady właściwych izb notarialnych posiadają wyłącznie uprawnienia procesowe, związane z opiniowaniem wniosków w sprawach o powołanie notariusza i wyznaczenie siedziby jego kancelarii oraz w sprawach odwołania notariuszy i asesorów notarialnych.

Sąd dodał, że nie można było stwierdzić, iż Minister Sprawiedliwości odmawiając Izbie Notarialnej prawa udziału w postępowaniu o powołaniu na stanowisko notariusza, uniemożliwił Radzie tej Izby Notarialnej wykonywanie obowiązków sprawowania nadzoru nad notariuszami i sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu. W przepisach jest mowa wprost o nadzorze nad notariuszami, nie zaś nad kandydatami na notariuszy.

WSA wskazał przy tym, że ustawodawca wyposażył radę izby notarialnej w szereg instrumentów, jak wizytacje i lustracje kancelarii notarialnych, za pomocą których rada może skutecznie czuwać nad zapewnieniem wysokiego poziomu merytorycznego czynności dokonywanych przez notariuszy.

Sprawę musiał zbadać Naczelny Sąd Administracyjny. NSA 29 stycznia 2015 roku uchylił zarówno wyrok, jak i decyzję Ministra Sprawiedliwości.