Polskę, Grupę Wyszehradzką i szerzej całą Europę Środkową łączy coraz więcej wspólnych interesów z zubożałym południem Unii Europejskiej. Razem stworzylibyśmy blok, z którym musiałyby się liczyć Niemcy, Francja, Włochy i kraje Beneluksu, które dziś dyktują warunki gry po Brexicie. Cały układ sił w Brukseli zostałby więc odmieniony.

Zaszachowani przez populistów

Dobrym tego przykładem jest forsowana przez Komisję Europejską nowa dyrektywa o pracownikach delegowanych. Pod naciskiem Paryża, Berlina i Rzymu komisarz Marianne Thyssen chce do wiosny przyszłego roku przeprowadzić przez Radę UE prawo, które w praktyce zablokuje możliwość świadczenia usług przez firmy budowlane, transportowe czy usługowe z tańszych krajów Unii w krajach droższych. Temu przecież służy pomysł zrównania płac i wszystkich przywilejów socjalnych pracowników delegowanych i lokalnej ludności państwa, w którym firma realizuje kontrakt. 

Polska, która wysłała do Unii na czasowe kontrakty setki tysięcy swoich pracowników rocznie, próbowała ten ruch zablokować. Przekonała do tego dziewięć innych krajów Europy Środkowej, a także Danię – liczące łącznie przeszło 100 mln mieszkańców. 

Ale to było za mało: komisarz Thyssen w ogóle nie uwzględniła postulatów Warszawy, twierdząc, że jeśli „dumping socjalny”, na jakim rzekomo jest oparty sukces pracowników delegowanych, nie zostanie zatrzymany, populiści dojdą w przyszłym roku do władzy we Francji, Holandii i Włoszech. Podobny polityczny argument rządu Ewy Kopacz – że obowiązkowy system podziału uchodźców lansowany przez Angelę Merkel otworzy PiS drogę do władzy – rok temu nie znalazł uznania w Brukseli. 

Kto stawia na swoim

Przykładów stosowania dwóch miar – jednej dla krajów „jądra Unii”, drugiej dla państw jej „peryferii” – jest znacznie więcej. Na ołtarzu walki z Frontem Narodowym czy Ruchem Pięciu Gwiazd Bruksela złożyła umowę o wolnym handlu z USA i Kanadą, choć kraje Europy Środkowej były jej zwolennikami. Tej samej logiki trzymają się propozycja ograniczenia funduszy strukturalnych na rzecz wzmocnienia środków na walkę z imigracją (która jest problemem Niemiec, Francji i Włoch, ale nie Polski) i pomysł zablokowania polskich firm transportowych na rynku niemieckim i francuskim poprzez narzucenie wygórowanych pensji.

W każdym z tych przypadków państwa „środka” Unii postawią na swoim, bo po wypadnięciu z gry Wielkiej Brytanii mają zdecydowanie większy potencjał od „peryferii”. Chyba że do Europy Środkowej przyłączą się Grecja, Portugalia, a przede wszystkim Hiszpania, którym od wybuchu kryzysu finansowego w 2008 r. nie jest po drodze z Berlinem. Wówczas dynamika debaty w Brukseli może się okazać zupełnie inna. 

Łączą nas interesy

Wróćmy do przykładu pracowników delegowanych. W ubiegłym roku na 286 tys. osób zatrudnionych w taki sposób we Francji najwięcej (48,8 tys.) rzeczywiście stanowili Polacy. Ale już niewiele mniej było Portugalczyków (44,4 tys.) i Hiszpanów (35,2 tys.). I to ta ostatnia grupa w ostatnich latach rosła najszybciej. W tej debacie interes Madrytu leży więc po polskiej, a nie włoskiej, francuskiej czy niemieckiej stronie. 

Jak to się stało? W minionych kilku latach Hiszpanie przeprowadzili wyjątkowo surowe reformy strukturalne. Zrobili to pod naciskiem Niemiec, aby uniknąć bankructwa. Ale także dlatego, że przynajmniej w tym obszarze Mariano Rajoy okazał się o wiele odważniejszym politykiem niż François Hollande czy Matteo Renzi. 

Podczas gdy nad Sekwaną nadal pracuje się 35 godzin tygodniowo, firmy uginają się pod ciężarem najwyższych podatków w całej Unii, a 6 mln urzędników jest zatrudnionych dożywotnio, Hiszpania stała się krajem konkurencyjnym, o relatywnie niskich kosztach produkcji, który stanowi groźną konkurencję dla sąsiedniej Francji, podobnie jak Polska dla Niemiec.

Tę wspólnotę interesów odnajdujemy w statystykach dotyczących poziomu życia. Polskę i Hiszpanię dzieli już tu mniejsza różnica niż Hiszpanię i Niemcy, bo od przystąpienia do Unii w 2004 r. nasz kraj skoczył pod tym względem z 48 proc. do 70 proc. średniej UE, podczas gdy Hiszpanie, przyduszeni kryzysem finansowym, spadli w tym czasie wyraźni poniżej unijnej średniej (ze 102 do 92 proc.). Z tego samego powodu Polska jest już bogatsza od Grecji i dobiła do poziomu Portugalii. 

Pensja minimalna w naszym kraju, ok. 450 euro, jest podobna do tej w Portugalii i Grecji i nie aż tak odległa od Hiszpanii (650 euro), ale za to o przeszło dwie trzecie niższa, niż w Niemczech i Francji. Hiszpanie z trzykrotnie większym bezrobociem niż w Polsce i dwukrotnie większym długiem będą stopniowo zbliżali poziom zabezpieczeń socjalnych do tego, który jest nad Wisłą.

Paraliż Południa, błędy PiS

Dlaczego zatem nie dochodzi do porozumienia południowej i środkowej Europy?

Jednym z powodów jest paraliż krajów południa Unii. Hiszpanie od ośmiu miesięcy nie mogą utworzyć rządu, a kiedy wreszcie to się stanie, priorytetem będzie dla niego walka z korupcją i przeciwdziałanie katalońskiemu separatyzmowi. Portugalia, a w jeszcze większym stopniu Grecja nadal muszą walczyć z widmem bankructwa. Czasu na dyplomatyczne rozgrywki w Brukseli mają więc niewiele.

Mimo wszystko kilka tygodni temu Mariano Rajoy włączył się w unijną grę. Tyle że zamiast do Warszawy wysłał swojego przedstawiciela do Aten, gdzie kraje południa Europy postanowiły spotkać się na osobności. – Nie damy sobie narzucić agendy przez Wyszehrad! – ostrzegł wręcz gospodarz spotkania grecki premier Aleksis Cipras.

Bo też rząd Polski, podobnie jak Węgier, Słowacji i Czech, zrobił wiele, aby sojusz z nim był trudny do przełknięcia. – Dawniej każdy nasz polityk chciał przyjechać do Warszawy, aby sobie zrobić zdjęcie z Tuskiem. Ale z Dudą? Z Kaczyńskim? Nigdy – mówi „Rzeczpospolitej” dyplomata jednego z krajów południa Europy. 

Pompatyczne deklaracje polityków PiS o walce z imigrantami i cyklistami, połączone z paraliżem Trybunału Konstytucyjnego i przejęciem mediów publicznych stworzyły w Hiszpanii czy Portugalii fatalne wrażenie, wzmocnione zdecydowanie zbyt radykalnymi ocenami Polski w tamtejszych mediach. Nawet, jeśli przynajmniej w niektórych punktach (np. uchodźcy) polityka prowadzona nad Wisłą i nad Manzanares różni się w praktyce niewiele. 

W ślady Gonzáleza

Nie takie przeszkody kraje Unii zdołały jednak w przeszłości przełamać. Tym bardziej że wysyłając niedawno ogromny kontyngent na ćwiczenia do Żagania, Hiszpanie pokazali, że potrafią być elastyczni.