Chcą dnia wysiedlonych

[i]Korespondencja z Berlina[/i]

Grupa posłów koalicji rządzącej CDU/CSU i FDP domaga się utworzenia osobnego miejsca pamięci poświęconego wypędzonym po wojnie Niemcom, którzy stracili życie w nieznanych okolicznościach. Miałoby się ono mieścić w powstającym w Berlinie kontrowersyjnym muzeum wypędzeń. Projekt uchwały wzywającej rząd do zbadania takiej propozycji będzie w najbliższy czwartek przedmiotem obrad Bundestagu.

Problem w tym, że takiego rozwiązania nie przewiduje ustawa sprzed dwóch lat. To na jej mocy została zaś powołana do życia fundacja Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie, której zadaniem jest utworzenie w Berlinie centrum dokumentacji przymusowych wysiedleń minionego stulecia, znanego pod roboczą nazwą „Widoczny znak”.

– Propozycja grupy posłów to nic innego jak powrót do starej koncepcji Eriki Steinbach – zwraca uwagę prof. Krzysztof Ruchniewicz, jeden z członków rady naukowej fundacji Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie. Przypomina, że to szefowa Związku Wypędzonych (BdV) proponowała przed laty umieszczenie w Centrum przeciwko Wypędzeniom „rotundy pamięci” poświęconej ofiarom wysiedleń Niemców z powojennej Polski, Czech i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Erika Steinbach jest jednym z pomysłodawców obecnej uchwały. – Projekt ten wprowadza nowy temat do debaty nad kształtem przyszłego centrum dokumentacji – twierdzi prof. Stefan Troebst, przewodniczący rady naukowej fundacji Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie. Gremium to ma wypracować koncepcję „Widocznego znaku”.

Z wielkim trudem zostało niedawno skompletowane na nowo, po wystąpieniu z poprzedniego składu rady prof. Tomasza Szaroty i innych jej członków. Zaprotestowali oni w ten sposób przeciw forsowaniu przez niemiecką stronę swego punktu widzenia.

Kilka dni temu rada zebrała się na swym pierwszym posiedzeniu, lecz nie było na nim mowy o jakichkolwiek zmianach dotyczących charakteru „Widocznego znaku”. –Nie dotarły do nas żadne informacje na temat propozycji utworzenia szczególnego miejsca pamięci w przyszłej placówce – powiedział nam wczoraj Stefan Troebst.

Projekt uchwały posłów CDU/CSU i FDP był już wprawdzie przedmiotem obrad Bundestagu w połowie grudnia ubiegłego roku, lecz dyskusja skoncentrowała się na innej propozycji zawartej w uchwale – dotyczącej wprowadzenia dnia pamięci ofiar wypędzeń. Miałby on być obchodzony 5 sierpnia, w rocznicę ogłoszenia „Karty niemieckich wypędzonych ze stron ojczystych”. Miało to miejsce 5 sierpnia 1950 r. w Stuttgarcie.

Zdaniem Troebsta sprawa ta nie ma bezpośredniego związku z przygotowywaniem koncepcji „Widocznego znaku”. Co innego projekt ustanowienia w nim osobnego miejsca pamięci niemieckich wypędzonych, gdyż akceptacja tego pomysłu oznaczałaby konieczność nowelizacji ustawy Bundestagu sprzed dwu lat.

– Miejsc pamięci ofiar wypędzeń jest już w Niemczech wystarczająco dużo i nie ma potrzeby tworzenia kolejnego – argumentuje prof. Krzysztof Ruchniewicz. Według niego miałoby to sens tylko wtedy, gdyby upamiętnić równocześnie losy milionów Żydów i Słowian wypędzonych przez Niemców podczas wojny, począwszy od 1939 roku. To jednak mało prawdopodobne. – Przyjęcie uchwały oznaczałoby cofnięcie całej dyskusji – twierdzi prof. Piotr Madajczyk, drugi z polskich historyków zasiadających w radzie naukowej fundacji.

Autorzy projektu uchwały podkreślają, że wypędzenie Niemców „stoi w nierozerwalnym związku z niemiecką winą za II wojnę”, lecz jest bezprawiem i nie może zostać usprawiedliwione żadną „wcześniejszą winą”.