Łukaszenko wraca na salony

Kontakty dyplomatyczne między Białorusią i Unią gwałtownie przyspieszyły. Tak dzieje się od szczytu w Mińsku 12 lutego, na którym dzięki pośrednictwu Łukaszenki Angela Merkel i Francois Hollande uzgodnili z Władimirem Putinem i Petrem Poroszenką warunki rozejmu w Donbasie. Do kraju, który przez lata był przez Zachód izolowany z powodu łamania praw człowieka, w czwartek poleciał szef łotewskiej dyplomacji Edgars Rinkevics. Z Łukaszenką rozmawiał w imieniu całej Unii, bo Łotwa przewodzi w tym półroczu Wspólnocie.

– Otwiera się okno możliwości dla wznowienia naszej współpracy – przyznał po spotkaniu z prezydentem.

We wtorek Łukaszenko przyjmie z kolei Helgę Schmid, zastępczynię wysokiej przedstawicielki ds. zagranicznych Unii Federiki Mogherini.

– Spotka się nie tylko z Łukaszenką, ale także z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Celem wizyty jest ocena aktualnego stanu stosunków między Unią i Białorusią – mówi ogólnikowo „Rz" rzeczniczka Mogherini Maja Kocijancic. Ale też przyznaje: doceniamy stanowisko Białorusi wobec Ukrainy, ofertę pośrednictwa w negocjacjach.

Przełomem w relacjach na linii Mińsk–Bruksela byłoby jednak zaproszenie samego Łukaszenki na szczyt Partnerstwa Wschodniego w Rydze 21 maja. Takiemu rozwiązaniu nieoficjalnie sprzyja Łotwa, ale decyzja wymaga jednomyślnego poparcia wszystkich krajów Unii, a część z nich na razie jest temu przeciwna ze względu na autorytarne metody rządzenia Łukaszenki.

– Decyzja zostanie podjęta niedługo przed szczytem w Rydze. Zależy od przestrzegania praw człowieka i wolności politycznej na Białorusi – mówi „Rz" Ivars Lasis, rzecznik łotewskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Łukaszenko, wraz z ok. 200 białoruskimi oficjelami, od 2011 roku ma zakaz wjazdu do Unii. Decyzja w tej sprawie w grudniu została przedłużona o kolejny rok. Jednak Rada UE może uchylić to postanowienie na czas wyjazdu prezydenta do Rygi.

Decyzja jest trudna, bo przed listopadowymi wyborami, w których Łukaszenko będzie się ubiegał po raz piąty o mandat prezydencki, szanse na liberalizację autorytarnego reżimu są ograniczone.

Równocześnie jednak wobec coraz bardziej agresywnej polityki Kremla Bruksela docenia próbę dystansowania się Łukaszenki od Moskwy. To stwarza między Unią a Rosją cenny bufor.

– Podoba nam się, że Białoruś odzyskuje podmiotowość – przyznają „Rz" polskie źródła dyplomatyczne.

A Kocijancic dodaje: atmosfera w naszych stosunkach z Białorusią się zmieniła.

Szansą na dalsze zbliżenie mogą być „małe pozytywne kroki", o których wspomina rzeczniczka Mogherini i na które już się zdobył Łukaszenko: uwolnienie jednego z najbardziej znanych działaczy demokratycznej opozycji Alaksandra Bialackiego, podjęcie przez Mińsk rozmów o readmisji nielegalnych imigrantów, prowadzona przez białoruskiego prezydenta „wielostronna polityka zagraniczna", a nie taka, która jest zorientowana wyłącznie na Moskwę.

Białoruski prezydent nie uznał aneksji Krymu i nie wprowadził embarga na część unijnych produktów, jak to uczyniła Rosja. Łukaszenko przeforsował także nową doktrynę wojenną, która uwzględnia ryzyko wojny hybrydowej wypowiedzianej przez Moskwę.