W statutach określić należy również ustrój tych jednostek oraz organy stanowiące i wykonawcze. W przepisach ustawy o samorządzie gminnym można wyróżnić trzy ustawowe modele ustrojowe: model sołecki, dzielnicowy i osiedlowy. W pierwszym obligatoryjny jest element demokracji bezpośredniej, jako że organem stanowiącym w sołectwie jest zebranie wiejskie. Jego skład osobowy nie został określony. Wiadomo jedynie, że dla celów wyboru sołtysa i rady sołeckiej składa się ono ze stałych mieszkańców sołectwa „uprawnionych do głosowania”, tzn. (jak sądzę) mających prawa wyborcze (art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, dalej – u.s.g.). Przy podejmowaniu innych rozstrzygnięć skład tego organu nie musi być tak rygorystyczny. Prawo podejmowania rozstrzygnięć mogliby uzyskać również stali mieszkańcy sołectwa niemający tych praw, np. z braku obywatelstwa polskiego.
[srodtytul]Statut określa organy JPG...[/srodtytul]
Model dzielnicowy oparty jest na systemie przedstawicielskim. Mieszkańcy dzielnicy działają bowiem poprzez swoje organy: radę dzielnicy i jej zarząd (37 u.s.g.). To samo w zasadzie odnosi się do modelu osiedlowego. Ustawa dopuszcza jednak, aby na mocy statutu osiedla wprowadzić element systemu przedstawicielskiego, czyniąc organem stanowiącym ogólne zebranie mieszkańców (art. 37 ust. 4 u.s.g.). Tak więc ustrój osiedla może oscylować między modelem dzielnicowym a modelem sołectwa.
Unormowanie ustroju pozostałych JPG pozostawiono radom gmin, które w statutach JPG powinny określić m.in. „organizację i zadania organów jednostki pomocniczej” (art. 35 ust. 3 pkt 4 u.s.g.). Rady powinny się przy tym kierować zasadami, jakie w tej materii wysnuć można z regulacji ustawowej. Pierwszą z nich jest istnienie dwóch typów organów: stanowiących (niezbyt fortunnie nazywanych uchwałodawczymi) i wykonawczych. Funkcje pierwszego z nich można powierzyć ogółowi mieszkańców JPG, funkcje drugiego – organowi kolegialnemu albo jednoosobowemu. Wykluczone jest natomiast łączenie ich w jednym organie, zwłaszcza jednoosobowym, mimo że u.s.g. takie rozwiązanie nie jest obce (zob. art. 97). Możliwe jest także tworzenie organów pomocniczych (na wzór rady sołeckiej). Jeżeli zachodzi taka potrzeba, można powołać sekretarza lub skarbnika JPG.
[srodtytul]... zasady ich wyboru oraz liczebność[/srodtytul]
