Wybory parlamentarne pod czujnym okiem kamery

Od 12 sierpnia wchodzi w życie nowelizacja kodeksu wyborczego. Tylko część jej przepisów wejdzie w życie z opóźnieniem 1 stycznia, a niektóre nawet 1 lipca 2016 r.

Zbędna sankcja

Wśród zmian, które znajdą zastosowanie w organizacji wyborów zarządzonych na 25 października 2015 r., wymienić trzeba możliwość rejestracji pracy obwodowych komisji wyborczych przez mężów zaufania. Będą oni mogli nagrywać czynności komisji przed rozpoczęciem głosowania oraz po jego zakończeniu (liczenie głosów). Nagrania takie będą mogły być wykorzystane jedynie jako dowód w postępowaniu prokuratorskim lub sądowym. Za ich upublicznienie grozić będzie grzywna od 1 tys. do 10 tys. zł.

– Karanie grzywną za upublicznienie nagrań z liczenia głosów to nic innego jak zachęta do łamania prawa – komentuje Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego. – Przecież wiadomo, że jeżeli ktoś prace komisji nagra, to pokaże znajomym czy kolegom z partii. Nagrania będą się rozchodzić pocztą pantoflową, a karanie odbywać na zasadzie łap złodzieja – mówi Jerzy Stępień.

Przyczyna nieważności

Nowelizacja przywraca także zasadę kwalifikowania głosów nieważnych. Członkowie komisji wyborczej, po wyjęciu głosów z urny i przeliczeniu ważnych i nieważnych, będą musieli podać przyczynę nieważności tych drugich.

Od 12 sierpnia obowiązują też krótsze terminy zgłaszania zamiaru głosowania korespondencyjnego za granicą. Wyborca taki zamiar będzie zgłaszał konsulowi do 18. dnia przed wyborami (dotychczas było to 15 dni). Konsul wcześniej wyśle też pakiet do głosowania korespondencyjnego. Będzie musiał to uczynić najpóźniej 13. dnia przed wyborami (dotychczas było to dziesięć dni).

Po zmianach wszystkie pakiety wyborcze do głosowania korespondencyjnego – zarówno w kraju, jak i za granicą – będą musiały zostać opieczętowane przez właściwą obwodową komisję wyborczą. Od 12 sierpnia zmienią się również zasady powoływania przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) członków obwodowych komisji wyborczych. W małych obwodach, do 2 tys. mieszkańców, komisja będzie liczyć od sześciu do ośmiu członków. W tych liczących od 2001 do 3000 wyborców w jej skład wchodzić będzie od ośmiu do dziesięciu osób. Członkiem każdej komisji obwodowej będzie też wskazywany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pracownik samorządowy zatrudniony w gminie albo w jej jednostce organizacyjnej. Pozostałymi kandydatami do obwodowej komisji będą mogły być wyłącznie osoby ujęte w stałym rejestrze wyborców w danej gminie. Od środy 12 sierpnia zmienią się również zasady pracy obwodowych komisji wyborczych, w tym liczenia przez nie głosów. Czynność ta będzie musiała być obligatoryjnie wykonywana przez wszystkich obecnych członków komisji.

Do sądu okręgowego

Wśród wchodzących w życie przepisów znalazły się również mówiące o tym, że protesty na wybór wójta rozpatrywane mają być na zasadach określonych dla protestów na wybór rady i radnego.

– Dobrze, że ta ewidentna luka w przepisach kodeksu została usunięta – komentuje Stefan Płażek, adiunkt w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Teraz po prostu wiadomo, że protesty na wybór wójta (burmistrza, prezydenta miasta) rozpatruje sąd okręgowy – dodaje.

– Takie rozwiązanie sugerowała również zasada dokonywania wykładni ustaw w zgodzie z konstytucją – dodaje Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. – Jest to też najprostsze rozwiązanie zapewniające rzetelność i sprawność wyborów – dodaje.

Kolejne nowości

Wśród zmian, które wchodzą w życie później, bo 1 stycznia 2016 r., znalazły się m.in. nakazujące wójtom (burmistrzom i prezydentom miast) wysyłanie bezadresowych informacji o terminie wyborów, godzinach i sposobie głosowania oraz o warunkach ważności głosu.

– Pierwotny projekt nowelizacji zakładał, że taka informacja ma być wysyłana imiennie do każdego wyborcy – mówi Adam Gendźwiłł z Uniwersytetu Warszawskiego. – Bezadresowe ulotki, które zamiast tego trafią do skrzynek pocztowych, będą równie kosztowne, ale z pewnością mniej skuteczne – dodaje.