W art. 9 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej (dalej u.g.k.) przewidziano, że jednostki samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich spółek. W celu wykonania umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym j.s.t. mogą tworzyć także spółki komandytowe lub komandytowo-akcyjne (art. 9 ust. 2 u.g.k.). W myśl art. 10a ust. 1 u.g.k. w spółkach z udziałem j.s.t. (chodzi o spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne lub komandytowo-akcyjne) działa rada nadzorcza. Dotyczy to każdej takiej spółki, w której j.s.t. ma co najmniej jeden udział lub akcję. Dodatkowo w spółkach z większościowym udziałem j.s.t. kadencja członka rady nadzorczej trwa trzy lata (art. 10a ust. 3 u.g.k.). Regulacje te stanowią przepisy szczególne w stosunku do zasad określonych w kodeksie spółek handlowych, w którym przewidziano m.in., że członków rady nadzorczej spółki z o.o. powołuje się na rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 216 § 1 k.s.h.), a kadencja członka rady nadzorczej spółki akcyjnej nie może być dłuższa niż pięć lat (art. 386 § 1 k.s.h.).
W spółce z o.o. przy powołaniu członków rady nadzorczej na okres dłuższy niż rok ich mandaty wygasają z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia tej funkcji (art. 218 § 1 k.s.h.). Również mandat członka rady nadzorczej spółki akcyjnej wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia tej funkcji (art. 386 § 2 k.s.h.).
Dodatkowe ograniczenia
Zgodnie z art. 10a ust. 4 u.g.k. członkowie rady nadzorczej reprezentujący w spółce j.s.t. powinni zostać powołani spośród osób, które złożyły egzamin w trybie przewidzianym w przepisach o komercjalizacji i prywatyzacji. Zagadnienia te uregulowano w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 września 2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem. W myśl § 3 tego rozporządzenia kandydaci na członków rady nadzorczej – z wyjątkiem kandydatów wybieranych przez pracowników (także rolników i rybaków) – powinni mieć ukończone studia wyższe. Z obowiązku złożenia egzaminu przed komisją wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa zwolniono m.in. osoby posiadające stopień naukowy doktora nauk prawnych lub nauk ekonomicznych bądź posiadające wpis na listę radców prawnych, adwokatów, biegłych rewidentów lub doradców inwestycyjnych (§ 5 wskazanego wyżej rozporządzenia).
Przykład:
W spółce akcyjnej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego dwóch z sześciu członków rady nadzorczej jest wybieranych przez pracowników spółki, a pozostałych czterech członków rady powołuje wójt (art. 18 ust. 3–4 u.g.k.). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 17 września 2014 r. (sygn. I CSK 625/13) członkowie rady nadzorczej spółki powstałej z takiego przekształcenia wybrani przez pracowników (art. 18 ust. 3 u.g.k.) nie mają obowiązku złożenia egzaminu, o którym mowa w przepisach o komercjalizacji i prywatyzacji. Taki wymóg dotyczy tylko członków rady powołanych przez wójta. Warto przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 594 § 2 k.s.h. kto, będąc członkiem zarządu, dopuszcza do tego, że spółka przez czas dłuższy niż trzy miesiące wbrew prawu lub umowie pozostaje bez rady nadzorczej w należytym składzie, podlega grzywnie do 20 000 zł.