Bunt malarzy wobec stanu wojennego

Gruppa zapoczątkowała w latach 80. nowy ekspresyjny styl malowania; brutalny, krzykliwy, prowokacyjnie przerysowany, groteskowy i szyderczy. Ich styl wyrastał z buntu wobec rzeczywistości stanu wojennego i potrzeby odreagowania napiętej sytuacji społeczno-politycznej. Formacja nowych dzikich, jak nazwano tych artystów, miała przełomowe znaczenie w polskiej sztuce.

Od 1982 roku tworzyła ją szóstka studentów warszawskiej ASP: Włodzimierz Pawlak, Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Marek Sobczyk, Jarosław Modzelewski i Ryszard Woźniak.

– Przyszło nam żyć w czasach, kiedy większość musiała dostosować się do rzeczywistości, a niedostosowani, do których należałem, byli mniejszością. – wspomina  Paweł Kowalewski, komentując swój obraz „Szatan i jego tak dużo" z 1982 roku, który trafi na nadchodzącą aukcję.

Czerwone dłonie, zapewne szpony komunizmu, przypominają  na nim buchające płomienie. Artysta wyjaśnia: –Ten obraz ma początek w moich przemyśleniach na temat systemu, bowiem każdą religię czy ideologię można przekształcić w okrutną, niszczycielską siłę, natomiast dążenie do całkowitego zinstytucjonalizowania życia społecznego, którego doświadczyłem, jest czymś przerażającym i okrutnym.

Pewne motywy, które często pojawiały się wówczas w malarstwie Gruppy stały się wręcz ikoniczne, jak karykaturalne walki Indianina z Diabłem. Obraz Ryszarda Grzyba „Walka Jakuba z Aniołem” z 1984 to jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów tamtego czasu. Starotestamentowy tytuł jest tylko pretekstem do przewrotnego zobrazowania walki dobra ze złem, a może różnych odcieni komunizmu. Obraz przedstawia przecież  starcie czerwonego Diabła z Indianinem

O innym swoim obrazie z połowy lat 80. „Władca świata” Ryszard Grzyb mówi: – Przedstawienie to jest refleksją na temat śmierci. Kiedyś usłyszałem piosenkę czeskiego piosenkarza z ówczesnego podziemia, w której występuje motyw wędrującego po świecie władcy, zbierającego swoje żniwo. Mimo że to smutny temat, rolą artysty jest poruszanie również takich problemów.

Śmierć przybiera tu postać zakapturzonego czarnego kata z toporem w ręce, który ścina czerwone głowy. Wówczas artysta zapewne myślał o karze za system totalitarny. Dziś, wobec widma pandemii, obraz nabiera nowych groźnych znaczeń.

Przypomniane przez Desę obrazy z lat 80. w większości były prezentowane na głośnej wystawie w Zachęcie w 1992 roku zorganizowanej na jej dziesięciolecie Gruppy.  Pokazywano tam również m.in. płótno „Plakat” Marka Sobczyka, w którym autor zastanawiał się nad propagandowym wykorzystaniem znaków: krzyża – wiary; kotwicy – nadziei oraz serca i płomienia - symboli miłości.

Początek lat 90. zaczyna zarazem rozwój indywidualnych poszukiwań artystów Gruppy. Każdy z nich od tej pory podąża w innym kierunku. Jarosław Modzelewski figuracje połączył  z kontemplacją i wnikliwymi studiami koloru i kompozycji. Sygnalizuje to już olej z 1990 roku „Rodzina puszcza bańki”, zderzający różne sposoby obrazowania: figuratywny i bliski abstrakcji.

Znacznie ewoluowały także obrazy Ryszarda Wożniaka. Od niemal publicystycznego „Montażu głowicy” do obrazów, przypominających stonowane grafiki Najbardziej odrębną drogą podąża Włodzimierz Pawlak, odkąd zaczął tworzyć niemal monochromatyczne fakturowe akryle z cyklu „Dzienniki”, a potem barwne abstrakcje w cyklu „Notatki o sztuce”, by dojść do poszukiwań syntezy formy i teorii oraz rzeczywistych przeżyć i zdarzeń.

Wystawa Gruppy organizowana przez Dom Aukcyjny Desa Unicum świadczy, że rośnie rynkowe zainteresowanie pracami ich twórców, jak i ich ceny. Aukcyjne estymacje wynoszą od 40 tys. do 140 tys. zł.