Polki coraz bardziej aktywne na rynku pracy

Pomimo stagnacji i niepewności w gospodarce aktywność zawodowa Polaków bije rekordy. To głównie zasługa kobiet, wśród których już ponad połowa pracuje.

Aktualizacja: 29.11.2023 06:01 Publikacja: 29.11.2023 03:00

Polki coraz bardziej aktywne na rynku pracy

Foto: Adobe Stock

Coraz częściej już nie tylko matki Polki, ale specjalistki, menedżerki, a także nauczycielki, lekarki czy sprzedawczynie. Najnowsze dane GUS z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) za III kwartał tego roku pokazują nowe rekordy tej aktywności, jak również zatrudnienia wśród Polaków. Widać je szczególnie wśród kobiet – we wrześniu br. po raz pierwszy od czasu przemian rynkowych odsetek pracujących pań przekroczył 50 proc., przy 51,5-proc. wskaźniku ich aktywności zawodowej.

Jak zwracają uwagę eksperci GUS, chociaż wskaźnik zatrudnienia wśród mężczyzn nadal jest sporo wyższy (w III kwartale wyniósł 64 proc.), to zarówno w ujęciu kwartalnym, jak też w porównaniu rok do roku jego szybszy wzrost widać wśród kobiet. I to trzykrotnie szybszy, bo o 0,9 pkt proc. Jeszcze wyraźniej widać to w danych liczbowych – podczas gdy w ostatnim roku liczba pracujących mężczyzn zwiększyła się o 35 tys., to liczba zatrudnionych kobiet wzrosła o 148 tysięcy, do 7,76 miliona.

Drożyna aktywizuje...

Urszula Kryńska, ekonomistka PKO Banku Polskiego, zwraca uwagę na długoterminowy trend widoczny od czasu pandemii; chociaż obserwowana w ostatnich latach poprawa na rynku pracy ma szeroki zakres, to aktywność zawodowa kobiet poprawiała się silniej niż aktywność mężczyzn. W porównaniu z dołkiem w II kwartale 2020 r. (w czasie pierwszego lockdownu) stopa aktywności kobiet zwiększyła się o 4,4 pkt proc., podczas gdy mężczyzn o 1,9 pkt proc.

Prof. Jacek Męcina, wykładowca UW i doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, jest przekonany, że za wzrostem aktywności zawodowej kobiet stoją dwa czynniki związane z finansami – po pierwsze, drożyzna, która mocno zdewaluowała wartość świadczenia 500+ (początkowo zniechęcało ono część kobiet do pracy) i zmusiła wiele osób do szukania dodatkowych dochodów, a po drugie, wzrost minimalnego wynagrodzenia, który zwiększył atrakcyjność pracy.

Czytaj więcej

Kobiety na kluczowych stanowiskach. Polska na tle Europy

Również prof. Maria Drozdowicz-Bieć, ekonomistka z SGH, wiąże wzrost aktywności zawodowej Polek ze wzrostem kosztów życia wzmocnionym przez wysoką inflację, która uderzyła w realne dochody gospodarstw domowych. – Z drugiej zaś strony niedobór rąk do pracy zmusił pracodawców z wielu branż do szerszego otwarcia się na kobiety – zaznacza ekonomistka.

Nadal jednak aktywność zawodowa kobiet (podobnie jak wskaźnik ich zatrudnienia) jest znacząco niższa niż w przypadku mężczyzn, szczególnie wśród najmłodszych pań (poniżej 25 lat), wśród których wiele studiuje, oraz wśród najstarszych osób.

– To jedna z przyczyn luki w aktywności zawodowej, jaka występuje pomiędzy Polską i europejskimi liderami w tym zakresie, czyli Szwecją i Holandią – zaznacza Urszula Kryńska i dodaje, że przyczyną słabszej aktywności Polek jest m.in. niższy formalny wiek emerytalny – dane GUS potwierdzają, że jest to granica, po której aktywność zawodowa kobiet wyraźnie spada.

Zbyt młode emerytki

Jak przypominają eksperci Polskiego Instytutu Ekonomicznego, o ile w ubiegłym roku w Polsce 24,4 proc. kobiet w wieku 60–64 lata było aktywnych zawodowo, o tyle średnia dla krajów Unii wynosiła wtedy 44,4 proc. Nie zawsze też przejście na emeryturę w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego jest w pełni niezależną decyzją kobiety – bywa, że jest to sytuacja wymuszona i działająca na jej niekorzyść.

Według PIE istotnym czynnikiem, który pozwoliłby na wykorzystanie potencjału kobiet, byłaby likwidacja barier utrudniających starszym osobom kontynuowanie aktywności zawodowej. Bardzo ważna jest ta aktywność w przypadku pracowników w wieku okołoemerytalnym (55–59 lat), która wśród kobiet w ostatnich latach wyraźnie się poprawia. Podczas gdy w 2005 r. współczynnik aktywności zawodowej Polek w tej grupie wiekowej wynosił niespełna 27 proc., to w 2022 r. sięgnął już 70 proc.

Poprawie tych wskaźników sprzyja, i będzie sprzyjać, wysoki poziom wykształcenia kobiet. W Polsce na 100 absolwentów przypada aż 187 absolwentek. Jest to znacznie powyżej średniej w Unii Europejskiej, wynoszącej 134,2 – przypominał tegoroczny raport Kongresu Kobiet.

Zdaniem ekonomistki PKO BP widać też przestrzeń do poprawy zatrudnienia kobiet w wieku 20–40 lat, których aktywność ograniczają m.in. obowiązki rodzinne.

Rodzinne obowiązki

Obciążenie obowiązkami opiekuńczymi ogranicza aktywność zawodową bardzo wielu kobiet. Widać to w badaniu BAEL; w III kwartale tego roku obowiązki rodzinne jako przyczynę bierności zawodowej wskazało 12,7 proc. kobiet i 1,8 proc mężczyzn. – Rosnące wynagrodzenia, szczególnie na dole rozkładu płac, oraz upowszechnienie opieki instytucjonalnej nad dziećmi i osobami starszymi sprzyjałyby dalszemu wzrostowi aktywności zawodowej kobiet – ocenia Kryńska.

Z drugiej strony aktywność zawodową kobiet ułatwia malejąca liczba urodzin, będąca także efektem malejącej liczby kobiet w wieku rozrodczym. Jak wynika z danych GUS, ten rok przyniósł kolejny spadek: w ciągu trzech kwartałów urodziło się u nas niespełna 210 tys. dzieci – o 25 tys. mniej niż rok wcześniej. Mniejsza liczba dzieci to mniej obowiązków opiekuńczych, ale też rosnące niedobory na rynku pracy.

Jak przewiduje Iga Magda, profesorka SGH i wiceprezeska Instytutu Badań Strukturalnych, luka w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn będzie się wyrównywać, tym bardziej że wysoki poziom wykształcenia Polek sprzyja ich aktywizacji. Również w czasach przyspieszonego rozwoju sztucznej inteligencji. – Coraz bardziej będą potrzebne tzw. miękkie umiejętności, które u kobiety są z reguły lepiej rozwinięte – zaznacza ekspertka IBS.

Aneta Kiełczewska, zastępczyni kierownika zespołu ekonomii behawioralnej, PIE

Aktywność zawodowa w Polsce – zarówno kobiet, jak i mężczyzn – od dłuższego czasu sukcesywnie rośnie. Z kolei bierność zawodowa części kobiet wciąż jest powiązana z tym, że to one pełnią w rodzinach stereotypowo przypisane im role – zajmowanie się domem, opieka nad dziećmi lub innymi osobami, np. starszymi rodzicami. Rosnące wskaźniki aktywności zawodowej i zatrudnienia kobiet mogą być więc odzwierciedleniem przemian społecznych w kierunku bardziej partnerskiego modelu rodziny. Promowanie równego podziału obowiązków rodzinnych między kobietami a mężczyznami może być czynnikiem, który będzie miał wpływ na dalszy wzrost aktywności zawodowej kobiet. 

Coraz częściej już nie tylko matki Polki, ale specjalistki, menedżerki, a także nauczycielki, lekarki czy sprzedawczynie. Najnowsze dane GUS z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) za III kwartał tego roku pokazują nowe rekordy tej aktywności, jak również zatrudnienia wśród Polaków. Widać je szczególnie wśród kobiet – we wrześniu br. po raz pierwszy od czasu przemian rynkowych odsetek pracujących pań przekroczył 50 proc., przy 51,5-proc. wskaźniku ich aktywności zawodowej.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Rynek pracy
Pozorny boom. Firmy chcą rekrutować, ale nie palą się do zwiększania zatrudnienia
Rynek pracy
Szklane sufity w dużych spółkach mają pęknąć. Za mało kobiet we władzach
Rynek pracy
Chińskie firmy oburzyły kobiety. Do akcji wkraczają władze w Pekinie
Rynek pracy
Jakich pracowników szukają pracodawcy? Ta grupa nie może narzekać na brak ofert
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Rynek pracy
Emigracja zarobkowa coraz mniej kusi Polaków. Najniższy odsetek od pandemii