RPO do dyrektora szkoły: jak szanować godność człowieka zgodnie z Konstytucją

Przypomnijmy - w październiku media opublikowały fragment listu dyrektora jednej ze szkół w Lublinie, skierowanego do nauczycieli: „Nie można przyjąć, że pojawiający się od 26 października 2020 r. znak czerwonego zygzaka w niektórych oknach uczniowskich, jest znakiem neutralnym i nieniosącym ze sobą określonych znaczeń. Pomijam tu egzegezę tego znaku i próby tłumaczenia jego symboliki. W sposób jednoznaczny kojarzony jest z znakiem runicznym (»sig«), mającym swoje konotacje w symbolice hitlerowskich Niemiec. Nie może być zgody na funkcjonowanie takiego znaku w oficjalnym obiegu szkoły".

Czytaj też: Profesorka przerwała wykład z powodu błyskawicy „Strajku Kobiet”. RPO jest zdumiony

Według dyrektora szkoły znak ten ma kojarzyć się z dewastacją pomników, aktami wandalizmu wobec świątyń, wulgarnymi hasłami i okrzykami wobec ludzi mających prawo do wyrażania swoich uczuć religijnych. Nauczyciele otrzymali polecenie, by zwrócić uczniom uwagę na niedopuszczalność ich zachowania oraz zażądać niezwłocznego usunięcia czerwonych błyskawic z profili na platformie Teams.

W piśmie do dyrektora szkoły Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził zdumienie kojarzeniem symbolu Strajku Kobiet jedynie z symbolami hitlerowskimi. Przypomniał, że błyskawica  to symbol używany przez m.in. Pocztę Polską, GROM czy Harcerskie Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Wyjaśnił też, dlaczego dyrektor nie może zmuszać uczniów do rezygnacji z korzystania z wolności wypowiedzi i ścigać ich za używanie symbolu Strajku Kobiet.

W odpowiedzi dyrektor szkoły zakwestionował prawo RPO do angażowania się w tę sprawę. Dlatego Biuro RPO przygotowało dla niego obszerniejsze wyjaśnienia.

- Uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 8 ustawy Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, w tym zasady równego traktowania. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje na wniosek obywateli lub ich organizacji, na wniosek organów samorządów, na wniosek Rzecznika Praw Dziecka lub Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, albo też z własnej inicjatywy (art. 9 ustawy). Podejmowanie spraw na podstawie informacji medialnych, dotyczących wydarzeń istotnych z perspektywy obywateli, stanowi częstą praktykę w działalności Rzecznika - napisał dyrektorowi szkoły Mirosław Wróblewski, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego Biura RPO.

Wyjaśniając  motywy swoich działań dyrektor lubelskiej szkoły powołał się na obowiązek okazywania drugiej osobie szacunku, tolerancji, a także na poszanowanie wolności innych osób i ich chrześcijańskiego systemu wartości. Nie przekonało to RPO.

- W dalszym ciągu nie jest jednak jasne, jaka jest podstawa prawna nakazywania zmiany profilu w przypadku, gdy obraz ten nie zakłóca bezpośrednio przebiegu lekcji prowadzonej online, a jedynie przypomina o kontrowersjach mających miejsce w życiu społecznym. Według Dyrektora nastąpiło „przeniesienie debaty publicznej do przestrzeni szkolnej". Umieszczanie symboli nie zmuszało jednak nikogo do rozpoczynania debaty czy też zajmowania stanowiska w sprawie; nie można również uznać, że takie działania uczniów miały na celu obrazę uczuć lub znieważenie innych osób. Posługiwanie się znakiem czerwonej błyskawicy lub innym symbolem w przestrzeni szkolnej, w ocenie Rzecznika, nie jest równoznaczne z „narzucaniem innym swojego poglądu" - wskazuje RPO i przypomina, że  podobne stanowisko prezentuje także w sprawach dotyczących umieszczania w szkołach symboli religii katolickiej.

Dyrektor wskazał też na obowiązki ucznia określone w Statucie szkoły: przeciwstawianie się brutalności i wulgarności, dbanie o kulturę słowa, okazywanie szacunku kolegom, nauczycielom, pracownikom szkoły, tolerancję i szacunek do osób o odmiennych poglądach.

- Powstaje pytanie, jaki jest związek symboliki Strajku Kobiet z ewentualnym naruszeniem wskazanych obowiązków - stwierdza RPO. Zauważa z aprobatą, że szkoła zadbała o to, by przepisy Statutu gwarantowały uczniom prawo do swobody wyrażania myśli i przekonań. Jednak podkreśla, że norma ta powinna znajdować odzwierciedlenie w codziennym życiu szkoły.

Dyrektor tłumaczy, że jako osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo uczniów, musi zapewnić ich chronić „przed ryzykiem przekazywania na terenie szkoły niebezpiecznych treści, np. takich, które niosą z sobą potencjalną lub realną aprobatę przemocy fizycznej, symbolicznej lub słownej".