Urzędy błędnie ustalają prawo do świadczeń dla niepracujących

Gdy podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego oraz w niektórych sytuacjach innych zasiłków jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, okresu tej nieobecności nie wlicza się do okresu uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych.

Inaczej jest, gdy oprócz tego świadczenia (od podstawy niższej niż minimalne wynagrodzenie) występuje jednocześnie zasiłek macierzyński z innego tytułu (więcej niż jedno zatrudnienie) lub dochód z innego tytułu niższy niż minimalne wynagrodzenie, od którego opłacane są lub powinny być opłacane składki na Fundusz Pracy (FP) i łącznie dają one podstawę świadczeń i składek, a nie wyłącznie samych składek w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Sumowanie podstaw

Możemy tu mieć do czynienia z co najmniej trzema przypadkami:

1) jednocześnie występuje zasiłek macierzyński i dochód będący podstawą wymiaru składek na FP u tego samego płatnika składek, np. łączenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego z pracą u tego samego pracodawcy,

2) jednocześnie występuje zasiłek macierzyński i dochód będący podstawą wymiaru składek na FP u różnych płatników składek, np. łączenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego u jednego pracodawcy z pracą u innego pracodawcy,

3) jednocześnie występuje zasiłek macierzyński u więcej niż jednego płatnika składek (zatrudnienie u kilku płatników).

Pojawia się wówczas pytanie, czy takie okresy wlicza się do stażu pracy uprawniającego do uzyskania prawa do zasiłku dla bezrobotnych i jak należy sumować te podstawy. Z praktyki wynika, że urzędy pracy (UP) nie potrafią sobie radzić w takich sytuacjach. O ile przypadek wymieniony w pkt 3 nie budzi wątpliwości interpretacyjnych w UP, gdyż łatwo zsumować podstawy wymiaru zasiłków i przyrównać do kwoty minimalnego wynagrodzenia, o tyle pozostałe sytuacje nasuwają wiele trudności.

W czym problem

Najczęściej urzędy pracy przyjmują niezwykle prostą interpretację art. 104 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 645 ze zm.; dalej: ustawa). Podstawą wymiaru składek musi być co najmniej minimalne wynagrodzenie pracowników w przeliczeniu na pełny miesiąc lub podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego musi wynosić co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia pracowników. Urzędy traktują to rozłącznie, a nie łącznie, chociaż przepisy nakazują sumować podstawy. Trudności z interpretacją wywołuje brak w ustawie przepisu, który wprost nakazywałby dodawać podstawy wymiaru zasiłków w razie choroby i macierzyństwa z innymi jednoczesnymi podstawami wymiaru składek na FP.

Jak rozumieć przepis

Tymczasem obowiązek takiego sumowania wynika z art. 104 ust. 1 ustawy. Wskazuje on na obowiązek opłacania składek m.in. za osoby pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym oraz za wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia. Przepis ten nie odnosi się do sumowania podstaw składek i zasiłków, a jedynie do pozostawania w stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej (bez odwoływania się do zasiłków macierzyńskich występujących w okresie pracy czy zlecenia). Uwzględniając art. 104 ust. 3 ustawy, mówiący o sumowaniu kwot z różnych źródeł, podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w okresie zatrudnienia i podstawy wymiaru składek na FP z tytułu pracy należy sumować niezależnie od tego, czy obie są u płatnika składek wypłacającego zasiłek, czy u różnych płatników.

Gdybyśmy tę koncepcję uznali za błędną, zasiłku dla bezrobotnych nie otrzymałyby np. osoby:

1) łączące zasiłek macierzyński (od podstawy niższej niż minimalne wynagrodzenie) z pracą u tego samego płatnika w wymiarze nieprzekraczającym połowy etatu (z wynagrodzeniem niższym niż minimalne wynagrodzenie), ale w sumie dających podstawę co najmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na okres miesiąca,

2) łączące zasiłek macierzyński (od podstawy niższej niż minimalne wynagrodzenie) u jednego płatnika składek z pracą u innego płatnika składek (z wynagrodzeniem niższym niż minimalne wynagrodzenie), ale w sumie dających podstawę co najmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na miesiąc,

3) które po ustaniu zatrudnienia przebywały na zasiłku macierzyńskim obliczonym od podstawy niższej niż minimalne wynagrodzenie i jednocześnie wykonywały pracę (z wynagrodzeniem niższym niż minimalne wynagrodzenie), ale w sumie dających podstawę co najmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na miesiąc.

We wszystkich tych sytuacjach UP nie przyznałby prawa do zasiłku dla bezrobotnych, bo nie zsumowałby podstaw uznając, że od kwot niższych niż minimalne wynagrodzenie nie opłaca się składek na FP.

Prawidłowa kolejność działań

Tymczasem przy zaliczaniu okresów ubezpieczeń do stażu pracy uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych nie należy ustalać podstaw wymiaru składek, stosując zasadę przynajmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na okres miesiąca. Trzeba natomiast sumować podstawy niezależnie od tego, czy one osobno stanowiłyby czy nie co najmniej minimalne wynagrodzenie w przeliczeniu na miesiąc. Dopiero sumę podstaw wymiaru zasiłków i składek przelicza się na okres miesiąca i jeżeli jest to kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia, okres ten zalicza się do stażu.

Przykład

Pani Janina wykonuje zlecenie od 1 sierpnia 2015 r. z minimalnym wynagrodzeniem brutto wynoszącym 1750 zł w 2015 r. Pobiera także zasiłek macierzyński obliczony od 1750 zł przyznany od 1 października 2015 r. do 28 września 2016 r. (364 dni). Od 1 stycznia do 31 maja 2016 r. dodatkowo pracowała na umowę o pracę u innego lub tego samego płatnika składek w wymiarze 1/15 etatu z wynagrodzeniem brutto 125 zł miesięcznie. Pani Janina zakończy zlecenie 30 września 2016 r. i złoży wniosek o przyznanie zasiłku dla bezrobotnych. Przed zleceniem od 1 czerwca do 31 lipca 2015 r. była zatrudniona na etacie z wynagrodzeniem powyżej minimalnego. Czy należy się jej zasiłek dla bezrobotnych?