Nie dajemy Alainowi Delonowi Pokojowej Nagrody Nobla – powiedział w Cannes kilka dni temu dyrektor artystyczny festiwalu Thierry Fremaux podczas spotkania z dziennikarzami. Słysząc pytania o tegorocznego laureata Złotej Palmy za całokształt twórczości, był wyraźnie zdeprymowany i zdenerwowany.

– Honorujemy Delona jako artystę, składamy hołd jego osiągnięciom w przemyśle filmowym, które nie mają nic wspólnego z jego przyjaźniami i opiniami politycznymi – dodał. – Delon jest wolnym człowiekiem i ma prawo do własnych zapatrywań, nawet jeśli są one sprzeczne z moimi.

83-letni aktor jest ikoną francuskiego kina i nikt jego dorobku nie podważa. Ale media wypomniały mu ostatnio wypowiedzi seksistowskie, homofobiczne i antysemickie. Dlatego dezaprobatę dla canneńskiej nagrody wyraziły działaczki ruchu Osez le Feminisme. Zaprotestowała amerykańska organizacja Women and Hollywood, przypominając, że w wywiadach Alain Delon niejednokrotnie przyznawał, iż w życiu „spoliczkował kilka kobiet". Z kolei w rozmowie telewizyjnej w 2015 roku stwierdził, że nie obchodzą go małżeństwa jednopłciowe, ale kategorycznie sprzeciwia się, by takie pary miały prawo adoptowania dzieci. „Mam problem z czasami, w których lekceważy się prawa natury" – powiedział. Krytycy wypominają mu również deklarowaną sympatię dla ultraprawicowej partii Marine Le Pen i trwającą lata przyjaźń z Jeanem-Marie Le Penem.

Sam Alain Delon wydaje się krytyką nie przejmować. – Zawsze żyłem w zgodzie z samym sobą – mówi. – Niczego nie udaję, mówię to, co mam do powiedzenia, nawet jeśli nie wszystkim się to podoba. Nigdy nie próbowałem grać nikogo, kim nie jestem. Tak naprawdę nawet na ekranie byłem sobą.

A tym, którzy krytykują przyznanie mu Złotej Palmy, odpowiedział w wywiadzie opublikowanym w ostatnią środę w „Nice Matin": – Moja kariera należy do wszystkich. Moje życie należy tylko do mnie.

Nieszczęśliwe dzieciństwo

Canneńska nagroda jest zwieńczeniem długiej kariery. Niewątpliwie ważnym wyróżnieniem dla artysty, który już wiele lat temu zapowiedział, że powoli będzie się wycofywał z aktywnego życia zawodowego. Wielki gwiazdor lat 60. i 70. XX wieku w nowym stuleciu pojawiał się na ekranie sporadycznie, głównie w produkcjach telewizyjnych, a od ośmiu lat w ogóle nie wszedł na filmowy plan. Ma poczucie coraz większego osamotnienia:

– Moi reżyserzy nie żyją. Moi ekranowi partnerzy też się już wynieśli z tego świata. Mój mistrz Jean Gabin, przyjaciele Jean-Pierre Cassel, Jean-Claude Brialy... Nie ma mojej przyjaciółki Jeanne Moreau. Niewielu nas zostało: Jean-Louis Trintignant, Jean-Paul Belmondo i ja, najmłodszy z nich. No i jest jeszcze Brigitte Bardot, którą trzyma przy życiu miłość do zwierząt.

Język francuski rozgranicza dwa pojęcia – „acteur" to wykonawca, „comedien" – wielki profesjonalista, mistrz.

– Aktorem może być każdy – mówi Alain Delon. – Mistrz taki jak Jean Gabin, zdarza się rzadko. Do tego trzeba mieć powołanie.

On sam, choć uważa się za „aktora", jest jedną z legend francuskiego kina. Połowa Francuzek zapytana o mężczyznę swoich marzeń przez dziesięciolecia odpowiadała „Delon". Bo to oznaczało nienaganne maniery, uprzejmość i niezwykłą urodę.

– Miałem ją po matce, która była bardzo piękna – przyznaje aktor. – Jako dziecko byłem ładny, potem zrobiłem się przystojnym chłopakiem. Tak naprawdę to wyglądowi zawdzięczam nie tylko powodzenie u kobiet, ale też zawód. Nie skończyłem szkoły teatralnej, nic nie wiedziałem o kinie. Kiedy dostałem pierwszą propozycję wystąpienia w filmie, spytałem: „Dlaczego ja?", i usłyszałem: „Bo masz filmową urodę".

Dzieciństwo podsumowuje krótko: „Nie było szczęśliwe". Urodził się 8 listopada 1935 roku w Sceaux pod Paryżem. Jego rodzice rozeszli się, kiedy miał cztery lata. Założyli nowe rodziny, mieli nowe dzieci. Jak mówi Delon: „pozbyli się" go. Chłopiec stał się niemal społeczną sierotą. Bardzo wcześnie zrozumiał, czym są porzucenie i samotność. Trafił do znajomych rodziców, którzy stali się jego rodziną zastępczą. Okazali się wspaniałymi ludźmi, kochał ich, był im zawsze wdzięczny. Rodzona matka go czasem odwiedzała, ojciec – nigdy.

– Zbliżyli się do mnie, gdy stałem się sławny – wspominał w poruszającym wywiadzie dla „Paris Match". – Wtedy byli dumni, nagle przypomnieli sobie, że mieli syna. Mam zdjęcie zrobione na planie filmu „Pana Kleina", na którym ojciec patrzy na mnie intensywniej niż zakochana kobieta. Ale nie da się nadrobić tego, czego nie miałem jako dziecko: miłości rodziców. Pozostają luki, które nigdy się nie wypełnią. Nawet gdy mieszkałem z kobietami, gdy je kochałem, czułem się samotny. Bo miałem tylko cztery lata, kiedy zdałem sobie sprawę, że można zostać porzuconym przez tych, których kocha się najbardziej.

Szkołę rzucił jako nastolatek. Pojechał do matki, ale w jej domu czekała na niego kolejna propozycja na życie: ojczym postanowił przyuczyć go do zawodu rzeźnika. 17-letni Delon wolał zaciągnąć się do marynarki wojennej. Był nieletni, ale rodzice podpisali zgodę. Trafił na wojnę do Indochin. Był spadochroniarzem. Wrócił do Paryża w 1956 roku. Twierdzi, że jako inny człowiek. W wojsku nauczył się dyscypliny i szacunku do szefów.

– Gdybym tego wszystkiego nie przeszedł, nie zmobilizowałbym się do kariery filmowej – powiedział w jednym z wywiadów.

Pracował jako roznosiciel mleka i kelner. W kafejce przy Champs-Elysees na pięknego chłopca zwrócił uwagę Jean-Claude Brialy, reżyser, aktor. Załatwił mu wyjazd na festiwal w Cannes. I tak się zaczęło.

– Pewnego dnia na ulicy zapytano mnie, czy nie chciałbym zagrać w filmie. Tak po prostu. A cud polegał na tym, że kiedy znalazłem się przed kamerą, natychmiast zrozumiałem, że jestem w swoim żywiole, że muszę być aktorem.

Tym pierwszym filmem był „Gdy miesza się kobieta" Yvesa Allegreta, a pierwszą radę Delon usłyszał od aktorki Brigitte Auber: „Nie graj. Bądź sobą". Był rok 1957. Zaraz przyszły następne role, a prawdziwy talent Delona ujawnił się w filmie „W pełnym słońcu" Rene Clementa. Zagrał tam chłopaka, którego amerykański milioner wynajmuje, by sprowadził z Europy jego syna utracjusza. Jednak Tom Ripley chce skosztować beztroskiego życia. Zmienia się w cynicznego mordercę, który próbuje przejąć tożsamość swojej ofiary. Jeden z krytyków napisał: „Przed kamerą Clementa Delon przeobraził się z poczwarki w motyla, w pięknego, szyderczego chłopca. To rewelacyjna metamorfoza. Delon nie zadowala się już graniem urodą, lecz panuje nad ekranem, ożywia go, wprowadza w ruch najmniejszym gestem i spojrzeniem".

Dziś aktor wspomina, że to był najszczęśliwszy czas w jego życiu. Pierwsze wielkie miłości, wybuch kariery.

Zawód: aktor

Moje aktorskie życie składa się z sześciu ważnych rozdziałów. Te rozdziały nazywają się: Rene Clement, Luchino Visconti, Michelangelo Antonioni, Joseph Losey, Jean-Pierre Melville i Bertrand Blier – powiedział w jednym z wywiadów.

W „W pełnym słońcu" zobaczył Delona Luchino Visconti. Młody Francuz zagrał w jednym z najciekawszych filmów włoskiego neorealizmu „Rocco i jego bracia". Był tam Sycylijczykiem, który z rodziną przenosi się do Mediolanu, aby uciec przed nędzą i głodem. Ale poświęca się, próbując ratować brata, spłacając jego długi. Włosi docenili kreację Delona. Visconti obsadził go też w sztuce teatralnej „Szkoda, że jest ladacznicą", a następnie w nakręconym według Lampeduzy „Lamparcie". Inny mistrz włoskiego kina – Michelangelo Antonioni – zaoferował mu rolę w „Zaćmieniu". Za tę kreację Delon dostał nagrodę w Cannes.

A jednak po tych doświadczeniach Delon nie poszedł w stronę wielkiego aktorstwa. Jego rodacy chcieli go widzieć głównie jako pięknego mężczyznę, bohatera „Czarnego Tulipana" Christiana Jacquesa. A potem stał się gwiazdą filmów spod znaku czarnego kina. Po latach powiedział: – Sensacja to gatunek, który przetrwał wszystkie epoki i wszystkie mody. Dlatego go lubię. To prawdziwe kino.

Na przełomie lat 60. i 70. stał się gwiazdą filmów gangsterskich i kryminalnych. „Klan Sycylijczyków", „Samuraj", „Borsalino", „Glina", „W kręgu zła", „Flic Story", „Śmierć człowieka skorumpowanego" – te tytuły określiły na całe lata jego emploi. To był dla niego czas Melville'a. Grał w filmach komercyjnych, ale nie miały one w sobie hollywoodzkiej dydaktyki. W obrazie „W kręgu zła" był okrutnym recydywistą, który po wyjściu z więzienia z zimną krwią przygotowuje kolejny skok. W zrealizowanym w 1967 r. przez Jeana-Pierre'a Melville'a „Samuraju" wcielił się w zawodowego mordercę bez żadnych skrupułów. Ale po wykonaniu kolejnego zadania zleceniodawcy postanawiają się go pozbyć. W „Borsalino" zagrał drobnego przestępcę, który w latach 30. XX w. staje się królem Marsylii. Delon grywał w filmach nie tylko policjantów, ale i gangsterów, morderców, czarne charaktery. A jednak zyskał gwiazdorską sławę, a kobiety za nim szalały.

Wtedy zaczął sobie zdawać sprawę, że wpada w schemat. – Nikt nie chce oglądać innego Delona – powiedział kiedyś w wywiadzie. – Delon to uwodziciel, gangster albo policjant. Delona mają ranić wystrzały z pistoletów. Nikt nie chce dostrzec Delona zranionego spojrzeniem przyjaciela, podłością, odejściem ukochanej.

Czasem jednak uciekał ku filmom ambitniejszym, takim jak „Zabójstwo Trockiego" i „Mr Klein" Loseya. W filmach tych zagrał zupełnie innych ludzi. W pierwszym – człowieka owładniętego obsesją spełnienia morderczej misji, w drugim – bon vivanta, który w czasie wojny odkrywa dramaty życia. A obu tych bohaterów łączyła wielka samotność.

W latach 80. stworzył kreację starzejącego się, samotnego homoseksualisty w „Miłości Swanna" Volkera Schloendorffa według Prousta, zagrał bezbronnego safandułę w „Naszej historii" Bertranda Bliera, wreszcie zaśmiał się sam z siebie w „Powrocie Casanovy". Tam był już tylko podstarzałym, budzącym politowanie lowelasem z dwoma podbródkami.

Kobiety jego życia

Delon był ulubieńcem kilku pokoleń pań, a kobiety też były dla niego zawsze ważne. – Wszystko, do czego doszedłem, osiągnąłem dzięki kobietom i dla kobiet – mówi.– Dla nich chciałem być najpiękniejszy, najsławniejszy, najlepszy. Bo nie ma niczego wspanialszego, niż zobaczyć miłość i podziw w oczach tej, którą się kocha.

Miał wiele romansów, o których rozpisywała się prasa. Jego pierwszą wielką miłością była Romy Schneider. Poznali się w 1958 r. na planie „Christine". Ona miała wtedy 20 lat i była opromieniona sławą po roli cesarzowej Sisi, on był początkującym aktorem. Zakochał się do szaleństwa. Byli ze sobą kilka lat. Stanowili piękną parę. Ale ich związek był coraz bardziej burzliwy, wreszcie rozstali się, bo on był bawidamkiem i na tym polegał w końcu jego urok. Po jednym z wyjazdów do Hollywood, zawodowo nieudanym, okazało się, że młoda aktorka nie ma już do kogo wracać. Delon zostawił jej w mieszkaniu bukiet czerwonych róż, a wkrótce potem zaręczył się z Natalie Barthelemie.

Prasa obróciła się przeciwko niemu, jednak wkrótce wszyscy mu wybaczyli. Odbył się ślub, zaraz potem urodził się syn Delona – Anthony. A jednak i ten związek okazał się nie do końca udany. Po czterech latach małżeństwa Delon i Nathalie rozwiedli się.