Plus Minus: Czy jest pan smakoszem ośmiorniczek?

Na co dzień nie jadam, choć kilka razy się zdarzyło. Ale zapłaciłem własnymi pieniędzmi, a nie służbową kartą kredytową.

Czy to właśnie z powodu owych płatności te smakowite mięczaki stały się synonimem upadku państwa?

Oczywiście. To był pokaz arogancji i lekceważenia wyborców. Politycy spotykali się na prywatnych pogaduchach, fundowali sobie posiłki za publiczne pieniądze, a rachunki płacili naprawdę słone. To zresztą niejedyny przykład szastania budżetowymi pieniędzmi. Przypomnę, że marszałek Sejmu Radosław Sikorski nie tylko ucztował za pieniądze podatników, ale także wystawiał rachunki za przejechane własnym samochodem kilometry, choć przez 24 godziny miał do dyspozycji służbową limuzynę. Dla bezrobotnych lub pracowników na umowach śmieciowych wiedza o tym, jak się bawi nasza klasa polityczna, musiała być szokująca. Tym bardziej że bohaterowie tych zdarzeń krytykę takiego zachowania kwitowali wzruszeniem ramion. Błędy popełniają politycy we wszystkich krajach. Tyle, że w zachodnich demokracjach standardem jest to, że gdy błąd zostaje ujawniony, szybko zapada decyzja o dymisji. Lata temu, gdy jedna z pań minister w Szwecji zapłaciła za prywatne zakupy służbową kartą kredytową, błyskawicznie odeszła z rządu.

Nasi politycy uważają się w tej sprawie za poszkodowanych, a nie za winnych.

No tak. Uważają, że nie zrobili nic złego. Takie „standardy" kształtowały się latami, ale nasiliły za rządów PO, która uważała się za partię lepszą od innych. I była w tym utwierdzana przez pochlebców i klakierów, którzy w mediach głównego nurtu przekonywali, że jeżeli nie będzie rządziła PO, to nastąpi koniec świata. Platforma upoiła się tym klakierstwem i pochlebstwami nie najwyższej próby. Bo przecież to, co zrobił Tomasz Lis z Tomaszem Karolakiem w sprawie Kingi Dudy, było co najmniej niesmaczne. Wnuczka wybitnego poety, córka germanistki w liceum nie mogła się zachować jak nieopierzona gęś i opo- wiadać, że „tata odda Oscara za »Idę«". Ale oni chcieli w to uwierzyć i ta chęć przyćmiła im rozsądek oraz zdolność oceny faktów. A wracając do sytuacji w kraju, prawda jest taka, że po ośmioletnich rządach Platformy Polska nie ma planu głównego. Weszliśmy do NATO i Unii Europejskiej, drugi raz czerpiemy ze środków unijnych, ale co ma być dalej, nie wiadomo.

Wiele dzięki tym pieniądzom zbudowano.

Każda władza na miejscu PO, dysponując funduszami unijnymi, wybudowałaby to samo. Może nawet lepiej, skoro czytałem niedawno, że A4, która jeszcze nie została ukończona, już ma być w całości remontowana. Rząd wydał pieniądze na pendolino, mimo że w Polsce można było taniej kupić pociągi, które jeździłyby równie szybko. A środki unijne z pierwszej transzy zostały w większości przejedzone lub wydane na inwestycje, które generują koszty, a nie przyszłe zyski. Wszystko wskazuje na to, że Polska będzie krajem peryferyjnym, o średnim tempie rozwoju.

Okropnie jest pan cięty na Platformę. Dlaczego? Przecież w tej partii jest trochę pana dawnych kolegów z Unii Demokratycznej, tak samo jak w otoczeniu prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Czuję się przez tę partię wyjątkowo wystrychnięty na dudka, mimo że na nią nie głosowałem. PO doszła do władzy po dwóch fatalnych latach rządów PiS i miała zbudować państwo, w jakim wszyscy chcieliśmy żyć. Tymczasem traktowała ludzi jak głupków, a u schyłku jej ośmioletnich rządów mamy bezrobocie, wszechobecne umowy śmieciowe, cięcie kosztów pracy, niskie wynagrodzenia. Wszystko to przekreśla szansę na rozsądne emerytury. Tak naprawdę to był rzeczywisty powód podwyższenia wieku emerytalnego kobiet o siedem lat. Rząd po prostu się zorientował, że emerytury kobiet nisko zarabiających lub mających długie przerwy w płaceniu składki nie osiągną minimalnej wysokości zagwarantowanej w ustawie, a więc budżet będzie musiał do nich dopłacać. Moim zdaniem system emerytalny i uczciwie wynagradzana praca to są dwa wielkie wyzwania stojące przed nowym rządem. Już słyszałem, że PiS pracuje nad odejściem od zdefiniowanej składki i powrotem do zdefiniowanego świadczenia.

Sądzi pan, że w obliczu luki demograficznej jest możliwy powrót do systemu solidarnościowego, w którym młode pokolenie wypłaca emerytury starszym obywatelom?

Wysokość emerytur nie zależy wyłącznie od demografii, lecz również od kondycji gospodarki. A poza tym obecny system emerytalny sam powoduje problemy. Ci, którzy nie z własnej winy nie pracują, nie uskładają nawet na minimalne świadczenie. A podwyższenie wieku emerytalnego wcale nie poprawi bilansu ZUS.

Dlaczego?

Bo ludzie z wyższym wykształceniem mają wyższe świadczenia i żyją znacznie dłużej niż ci z podstawowym, najgorzej uposażeni. Gdy wprowadzano reformę emerytalną, przewidywana długość życia 30-latka z wykształceniem podstawowym lub zawodowym wynosiła 67 lat, czyli obecny wiek emerytalny, a 30-latka z wyższym wykształceniem – 79 lat. Tak więc na moją emeryturę po wydłużonym okresie składkowym państwo wyda więcej, bo ludzie z wyższym wykształceniem żyją dłużej niż średnia. Krócej żyją gorzej wykształceni, których emerytury będą niskie.

To pana partia, SLD, w 1997 roku położyła podwaliny pod tę reformę.

Tak. I za to Sojusz powinien przeprosić ludzi. Na usprawiedliwienie ma tylko to, że w okresie transformacji zawsze wolno mu było mniej, jak kiedyś orzekła Ewa Milewicz. Tak więc koalicja SLD–PSL kontynuowała neoliberalne reformy Leszka Balcerowicza. Zresztą w latach 90. cała klasa polityczna zachłysnęła się liberalizmem. AWS, ugrupowanie o korzeniach związkowych, kontynuowała reformę emerytalną skrojoną pod zamożniejszą część społeczeństwa i przeprowadziła przebudowę systemu zdrowotnego, na pierwszym miejscu stawiając wynik finansowy, a nie pacjenta. W opiece zdrowotnej kierowanie się wynikiem finansowym jest złe. Kosztuje więcej, a nie ma tego, co jest potrzebne, np. koordynacji opieki. Kolejki są wynikiem tej reformy. W latach 90. kolejek nie było.

Wszyscy narzekali, że służba zdrowia jest marna, a szpitale zadłużały się na potęgę.

Bo finansowanie było na bardzo niskim poziomie. Zwiększenie finansowania i jednoczesne wprowadzenie biznesowego modelu zarządzania sprawiło, że dehumanizacja służby zdrowia jest niebywała.

W Szwecji zrobiono podobną reformę i ona też przyniosła negatywne efekty. Tyle że Szwecja jest krajem bogatszym i dużo sprawniejszym, dlatego jakoś daje sobie radę. Polska natomiast jest słaba i dość biedna – w rezultacie wiele spraw wymknęło się spod kontroli. A wszystko to jest wynik rządów AWS, czyli neoliberalnej fali lat 90. Solidarnościowe elity zlekceważyły prostego człowieka.

Sojusz mógł to wszystko poprawić, bo rządził zaraz po AWS.

To prawda i coś próbował robić, ale miał tzw. dziurę Bauca, czyli wielki deficyt budżetowy, oraz brak przyzwolenia. Wówczas odwrócenie reform mogło być łatwiejsze niż teraz. Ale PiS, jeżeli dojdzie do władzy, będzie się musiało z tym zmierzyć, bo upadek PO jest nie tylko efektem ośmiorniczek, ale także tych wszystkich patologii życia społecznego.

Uważa pan, że Platforma Obywatelska jest już partią upadłą?

Podąża ścieżką SLD, która doprowadziła Sojusz do upadku. Błędem SLD było nieskrócenie kadencji po wygranym referendum unijnym. Wtedy był doskonały moment, żeby Sojusz uratował co się da i w roli silnej lewicowej opozycji funkcjonował w następnej kadencji. Ale wolał trwać, licząc na poprawę politycznej koniunktury. Teraz mamy podobną sytuację – PO zorientowała się już, że utrzymanie władzy może być niemożliwe, lecz działa tak jak SLD, czyli nie myśli o tym, co będzie po wyborach, tylko chce wygrać to, co jest nie do wygrania.

Co powinna zrobić?

Rozpaczliwe roszady rządowe na pewno jej nie pomogą. Platforma powinna się przebudować, a przede wszystkim wymienić lidera.

Uważa pan, że Ewa Kopacz jest złym przywódcą?

Nie jest autentycznym liderem. Nie wywalczyła sobie partii, tylko została postawiona na jej czele przez Donalda Tuska. I teraz w sytuacji największego kryzysu wewnętrznego od czasu przegranej Tuska z Lechem Kaczyńskim nie ma oparcia w swoim zapleczu. Co gorsza, nie wie nawet, czy ma to zaplecze. Andrzej Olechowski miał pomysł na wyjście z kryzysu, w jakim znalazła się PO. Proponował zorganizowanie w czerwcu kongresu i przeprowadzenie autentycznych wyborów. To byłaby szansa na odnowienie partii i myślenie o kolejnych wyborach za cztery lata, bo tegoroczne są już przegrane.

A co z zasadą, że nie zmienia się koni w trakcie przeprawy przez bród, a lidera partyjnego w trakcie kampanii, która przecież już trwa?

Platforma powinna przestać tak bardzo zaprzątać sobie głowę tegorocznymi wyborami, bo to odbiera perspektywę. Brakuje jej autentycznego lidera z wizją i to powinna w pierwszej kolejności załatwić. Tym bardziej że szykuje nam się niestabilny Sejm. Nie wiemy, czy Paweł Kukiz faktycznie wejdzie do parlamentu i jaką siłę wprowadzi. Możliwe, że następne wybory będą już za dwa, a nie za cztery lata.

Sądzi pan, że Jarosław Kaczyński, jeżeli zdobędzie władzę, po raz drugi popełni ten sam błąd i dopuści do skrócenia kadencji jak w 2007 roku?

Jeżeli PiS zdobędzie zaledwie 30 proc. poparcia i za ewentualnego partnera do rządzenia będzie miało ruch Kukiza, czyli polityczną magmę, to może nie mieć innego wyjścia. Anarchizacja życia publicznego jest całkiem realna.

A czy grozi nam recydywa IV RP, gdy PiS dojdzie do władzy?