Pałka: Zły ustawodawca

Ustawą z 7 lutego 2014  (DzU z 2014 r., poz. 293) Sejm znowelizował przepisy o postępowaniu w sprawie nadania klauzuli wykonalności. Projekt poselski zakładał jedynie powrót do zasady, że tytułowi egzekucyjnemu sądu nadaje się klauzulę w formie uproszczonej, tj. poprzez naniesienie jej na odpis orzeczenia lub ugody, bez spisywania odrębnej sentencji i bez uzasadnienia. Po pierwszym czytaniu do projektu dodano przepisy z projektu nowelizacji k.p.c., nad którym Ministerstwo Sprawiedliwości pracowało już od 2011 r. Miały znowelizować postępowanie klauzulowe szerzej, m.in. w zakresie zaskarżania postanowienia.

W efekcie do k.p.c. dodano art. 794

2

§ 3 oraz zmieniono art. 795 § 2 i 3. Przepisy te stanowią, że dłużnik może w tygodniowym terminie od doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. Termin do wniesienia zażalenia (lub skargi) na nie będzie biegł od dnia doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, ale jeśli dłużnik złoży wniosek – od dnia doręczenia uzasadnienia.

Dlaczego będą kłopoty

Regulamin urzędowania sądów powszechnych w § 181 przewiduje, że postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności łączy się trwale z tytułem egzekucyjnym. Uzasadnienie postanowienia jest  zaś czynnością procesową odrębną (argument z art. 357 § 3 zd. 1 k.p.c.). Dlatego też w części sądów przyjęła się praktyka sporządzania tytułu wykonawczego poprzez połączenie tytułu egzekucyjnego z odpisem samej tylko sentencji postanowienia o nadaniu klauzuli. Odpis postanowienia z uzasadnieniem jest wówczas sporządzany osobno i doręczany wierzycielowi, a więc uzasadnienie postanowienia klauzulowego nie jest częścią tytułu wykonawczego.

W innych sądach sporządza się tytuł  wykonawczy poprzez połączenie tytułu egzekucyjnego z odpisem postanowienia klauzulowego wraz z jego uzasadnieniem.

Tej drugiej metody § 181 regulaminu nie zabrania, jej zaleta zaś to umożliwienie dłużnikowi zapoznania się z uzasadnieniem postanowienia nie tylko w sądzie, ale i w kancelarii komornika, bo ten na żądanie powinien okazać mu tytuł wykonawczy w oryginale (art. 805 § 2 k.p.c.). Moim zdaniem druga metoda stała się jedyną prawidłową od 7 lipca 2013 r., kiedy to weszła w życie poprzednia nowelizacja k.p.c. (ustawa z 10 maja 2013 r. – DzU z 2013 r., poz. 654). Zmienił się wówczas art. 805 § 1 k.p.c. i od tej pory komornik wraz z zawiadomieniem o wszczęciu egzekucji doręcza dłużnikowi odpis tytułu wykonawczego. Ponieważ zaś do dnia wejścia w życie noweli lutowej, czyli do 10 kwietnia 2014 r., termin zaskarżenia postanowienia klauzulowego przez dłużnika biegł wyłącznie od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, to zawarcie w tytule wykonawczym także uzasadnienia postanowienia gwarantowało, że dłużnik znał motywy sądu lub referendarza już w momencie otwarcia terminu do zaskarżenia orzeczenia. Takie postępowanie było więc wyrazem lojalności procesowej.

Dodany nowelą lutową art. 794

2

§ 3 k.p.c. stanowi w zdaniu 1, że „dłużnik może żądać sporządzenia uzasadnienia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji". Wymienienie w tym zdaniu odrębnie sporządzenia i doręczenia uzasadnienia sugeruje, że ustawodawcy chodzi tylko o przypadki nadania klauzuli wykonalności w trybie uproszczonym, tj. gdy uzasadnienie trzeba nie tylko doręczyć, ale wcześniej sporządzić. Niestety, z brzmienia zdania następnego oraz ze znowelizowanego art. 795 § 2 k.p.c. wynika co innego. Dłużnik będzie mógł żądać doręczenia mu postanowienia z uzasadnieniem, także  gdy klauzula została nadana z uzasadnieniem i dopiero od dnia tego doręczenia będzie liczył się termin  jego zaskarżenia. Egzekucja będzie się toczyć, ale wierzyciel dłużej pozostanie w niepewności, czy postanowienie klauzulowe jest prawomocne, a sąd będzie obciążony dodatkową czynnością.

Zauważmy różnicę między pozasądowym tytułem egzekucyjnym, który po nadaniu klauzuli wykonalności zostanie doręczony dłużnikowi wraz z postanowieniem klauzulowym, a tytułem sądowym, który zostanie doręczony bez postanowienia. W pierwszym możliwe będzie sporządzenie tytułu wykonawczego wraz z uzasadnieniem, co tłumaczyłoby otwarcie terminu zaskarżenia.