Memches o koszarowej mentalności twardzieli

Obrońca chrześcijaństwa, strażnik tradycyjnych wartości, przywódca nieformalnej konserwatywnej międzynarodówki. Tego rodzaju określenia coraz częściej padają pod adresem Władimira Putina. Dla prezydenta Rosji – w przeciwieństwie do wielu polityków zachodnich – to nie są epitety. Polityk ten świadomie kreuje się na pogromcę obyczajowej zgnilizny, która zdobywa rządzony przez niego kraj nie tylko za pośrednictwem kultury masowej, ale i feministek, ruchów mniejszości seksualnych oraz innych opozycyjnych wobec Kremla i rosyjskiej Cerkwi środowisk politycznych.

Rodzina, patriotyzm, tradycja

Warto zatem wrócić do wystąpienia Putina przed Zgromadzeniem Federalnym (dwiema izbami rosyjskiego parlamentu) z 12 grudnia ubiegłego roku, jako do swoistego politycznego credo rosyjskiego przywódcy. Ogólny przekaz tego orędzia sprowadza się do kluczowej roli, którą powinny odgrywać w społeczeństwie rosyjskim: rodzina, patriotyzm i tradycyjne normy moralne.

Ale Putin wskazuje też Rosji zadanie w skali światowej. Warto prześledzić wywód, który na ten temat znalazł się w przywołanym tu wystąpieniu. Rosja nie aspiruje do bycia mocarstwem ani do tego, żeby pouczać inne kraje, jak mają żyć. Powinna natomiast stać na czele państw, które broniąc prawa międzynarodowego, domagają się respektu dla suwerenności narodów. Do tego predysponują Rosję jej wielka historia, wielka kultura oraz wielowiekowe doświadczenie, tyle że doświadczenie „nie tak zwanej tolerancji, bez- płciowej i bezpłodnej, lecz organicznego współistnienia różnych ludów w ramach jednego państwa".

Putin alarmuje, że dziś w wielu krajach następuje rewizja norm moralnych. Łączy się ona z tym, że postuluje się nie tylko wolność sumienia, poglądów politycznych i życia prywatnego, ale i postulaty równoprawnego traktowania dobra i zła. Niesie to za sobą negatywne skutki dla społeczeństw i zarazem zagraża samej istocie demokracji, ponieważ oznacza narzucanie większości mieszkańców danego kraju rozwiązań opartych na oderwanych od rzeczywistości abstrakcyjnych pomysłach.

Rosyjski prezydent oświadcza więc, że w świecie rośnie poparcie dla stanowiska Rosji, nazywając je wprost konserwatyzmem, który przejawia się między innymi w afirmacji tradycyjnej rodziny oraz życia religijnego. Powołując się na słowa znanego rosyjskiego filozofa Nikołaja Bierdiajewa (skądinąd antykomunisty i białego emigranta) Putin stwierdza, że sens konserwatyzmu „nie tkwi w tym, żeby stać na przeszkodzie ruchowi w przód i do góry, ale w przeciwdziałaniu ruchowi w tył i w dół, ku chaotycznej ciemności, w zapobieganiu powrotowi do stanu pierwotnego".

Śladami Stalina

Tak głęboko i twórczo pojęty konserwatyzm musi być jednak weryfikowany przez rzeczywistość. Na pierwszy rzut oka weryfikacja ta przebiega pozytywnie.

Dla prezydenta Rosji wojowanie z aborcją jest przede wszystkim przejawem troski o kwestie demograficzne, a nie próbą wprowadzenia prawnej ochrony nienarodzonego życia ludzkiego

W czerwcu 2013 roku prezydent Rosji podpisał dwie ustawy: pierwszą – zakazującą „propagowania nietradycyjnych relacji seksualnych wśród nieletnich", drugą – wprowadzającą kary za obrazę uczuć religijnych i bezczeszczenie świątyń. Potem, w grudniu, doszła do tego ustawa zakazująca reklamowania aborcji. Stanowi ona zaledwie część pakietu inicjatyw ustawodawczych, które mają na celu zahamowanie spadku poziomu dzietności w Rosji. I tu warto się zatrzymać.

Zauważmy, że dla Putina wojowanie z aborcją jest przede wszystkim przejawem troski o kwestie demograficzne (stąd wysokie becikowe dla kobiet, które urodzą drugie i kolejne dziecko), a nie próbą wprowadzenia prawnej ochrony nienarodzonego życia ludzkiego. Takie podejście w Rosji to nic nowego. W roku 1920, przy znaczącym udziale sławetnej działaczki komunistycznej, komisarz ludowej do spraw społecznych, Aleksandry Kołłontaj, Rosja Sowiecka jako pierwsze państwo świata zalegalizowała aborcję. Ale w roku 1936, czyli w czasach stalinowskich, nastąpiła delegalizacja tego procederu. Oczywiście Stalin nie realizował polityki pro life, lecz wdrażał rozwiązania służące wzrostowi potęgi rządzonego przez siebie państwa mierzonej także wzrostem liczby mieszkańców ZSRR. W roku 1956, na zbliżającej się fali odwilży, aborcja została jednak ponownie zalegalizowana. A Putin zdaje się podążać właśnie śladami Stalina, który dziś w rosyjskich kręgach opiniotwórczych postrzegany jest jako krwawy dyktator, ale zarazem jako skuteczny administrator państwa („efektywny menedżer"), zwycięzca wielkiej wojny ojczyźnianej oraz twórca mocarstwa, jakim stał się w okresie jego rządów Związek Sowiecki.

Nie tylko troska o kwestie demograficzne łączy obu tych polityków. Kiedy Putin oznajmia, że Rosja nie chce innych krajów pouczać, jak mają żyć, to daje on do zrozumienia, że stoi na czele państwa, które nie rości sobie pretensji do bycia III Rzymem. Z kolei Stalin odrzucił głoszoną przez Trockiego koncepcję „permanentnej rewolucji" i postawił na budowę „socjalizmu w jednym państwie". W praktyce oznaczało to degradację ideologii komunistycznej do poziomu narzędzia ekspansywnej polityki ZSRR. Stalin kierował się interesem Związku Sowieckiego, a nie pragnieniem eksportu światowej rewolucji komunistycznej i chęcią uszczęśliwiania ludzkości. I tak samo należy interpretować rolę konserwatyzmu w polityce zagranicznej putinowskiej Rosji.

Postsowieckie resentymenty

Konserwatyzm Putina to rezultat zmian, które nastąpiły w świecie po zimnej wojnie. A ta toczyła się w aurze pewnego – obecnego zwłaszcza w Polsce – złudzenia dotyczącego wartości przyświecających batalii przeciwko komunizmowi oraz Imperium Zła. Nie były to bynajmniej tradycyjne wartości cywilizacji chrześcijańskiej, którym hołdował Ronald Reagan, a przynajmniej nie one stanowiły spoiwo sił „wolnego świata". Zasadnicze przesłanie antysowieckiego kursu w stosunkach międzynarodowych – poza, rzecz jasna, uwarunkowaniami geopolitycznymi – sprowadzało się do takich pojęć, jak demokracja i swoboda jednostki.