Nowoczesny biznes coraz lepiej dba o prawa człowieka

– Co o ochronie praw człowieka mówi polskie prawo, jak ta ochrona wygląda z punktu widzenia pracodawcy i konsumenta, gdy coraz więcej polskich firm ma poddostawców za granicą, a wśród pracowników rośnie udział imigrantów zarobkowych z zagranicy– o tym dyskutowali uczestnicy debaty „Rzeczpospolitej" zwracając uwagę, że pomimo rosnącej liczby dobrych praktyk w tej dziedzinie, nadal jest jeszcze sporo do zrobienia.

– Krajowy Plan Działania na rzecz wdrażania Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka na lata 2017–2020 jest realizowany zgodnie z harmonogramami odpowiednich resortów, KPRM, Urzędu Zamówień Publicznych i PIP. Zrealizowano szereg projektów, m.in. przyjęto program Dostępność Plus, którego celem jest podniesienie jakości życia i zapewnienie niezależności obywateli, w tym osób starszych i osób z ograniczeniami sprawności; znowelizowano ustawę o związkach zawodowych, tak aby osoby samozatrudnione i pracujące na innej podstawie niż stosunek pracy mogły tworzyć związki zawodowe i do nich przystępować – wyliczała Agnieszka Wielowieyska, ambasador tytularny z Departamentu Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka MSZ.

Ambasady przygotowały „Mapy ryzyka i zagrożeń dla praw człowieka" w krajach akredytacji oraz propozycje do „Katalogu dobrych praktyk". Zalecenia zawarte w „Katalogu" odnoszą się do wspierania polskich przedsiębiorców, realizowania własnych projektów z zakresu zamówień publicznych oraz projektów pomocy rozwojowej.

– Należy podkreślić dużą wagę szkoleń w zakresie biznesu i praw człowieka. MSZ wprowadziło obowiązkowe szkolenia dla wszystkich osób wyjeżdżających na placówki zagraniczne – mówiła ambasador Wielowieyska.

Rola administracji

– Widzę znaczną poprawę, przynajmniej gdy mówimy o administracji publicznej i jej rozumieniu roli, jaką ma do odegrania – oceniła Beata Faracik, prezeska Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu.

Zwróciła uwagę, że raport śródokresowy z realizacji Krajowego Planu Działań dotyczących biznesu i praw człowieka przez administrację pozostawia wiele do życzenia, szczególnie gdy patrzy się na działania ministerstw Sportu i Rolnictwa. Ale MSZ i Ministerstwo Inwestycji wychodzą w swoich działaniach w niektórych kwestiach – jak np. szkolenia kadry dyplomatycznej – poza zobowiązania zawarte w KPD.

– Dostrzegam większe zaangażowanie kilku resortów w koordynowane przeze mnie prace grupy roboczej ds. osób świadczących pracę, dotyczące wprowadzenia do kodeksu karnego definicji pracy przymusowej, zwiększenia ochrony ofiar tego zjawiska i przeciwdziałania mu, także poprzez opracowanie poradnika dla przedsiębiorców, co robić, by zapobiec wystąpieniu pracy przymusowej w firmie – przyznała prezes Faracik.

W jej ocenie, jeśli chodzi o sektor prywatny, to duże firmy, szczególnie te z centralami za granicą, radzą sobie lepiej niż kiedyś. Dla firm średnich i małych to wciąż „teren nieodkryty".

Firmy i konsumenci

A jak wygląda ochrona praw człowieka z punktu widzenia pracodawcy i konsumenta?

Monika Kulik, członek zarządu Forum Odpowiedzialnego Biznesu i ekspert ds. społecznej odpowiedzialności biznesu Orange Polska jest zdania, że przestrzeganie praw człowieka jest podstawowym elementem etycznego i odpowiedzialnego biznesu.

– Jednak trudności sprawia nam sama „pojemność" tego określenia, która stwarza pole do różnych interpretacji. Jeśli spojrzymy na raporty „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki", obszar praw człowieka, jako jeden z siedmiu obszarów normy ISO 26 000, jest najmniej popularną kategorią wśród firm. Do tej pory zgłoszono w niej 84 praktyki (http://odpowiedzialnybiznes.pl/dobre-praktyki/). Dotyczą one głównie zarządzania różnorodnością, równouprawnienia, polityk antydyskryminacyjnych czy antymobbingowych – podała Monika Kulik.

Zaznaczała jednocześnie, że takie ujęcie nie pokazuje pełnego obrazu. Dobre praktyki dotyczące praw człowieka odnajdziemy bowiem w innych obszarach zgłaszanych praktyk – dodała.

Jej zdaniem szerokie spojrzenie na prawa człowieka pokazuje, że dotyczą one wszystkich obszarów i poziomów zarządzania firmą, stanowiąc element ograniczenia ryzyka, tworzenia przewagi konkurencyjnej, budowania wysokiej kultury organizacyjnej, dobrych relacji z partnerami biznesowymi i otoczeniem społecznym.

Anna Wicha, dyrektor generalny Adecco Poland, uważa, że firma robi wszystko, by pracownikom, którzy są przez tę firmę zatrudniani, zagwarantować dostęp do godnej pracy, wykonywanej w oparciu o klarowną umowę oraz adekwatne, godziwe wynagrodzenie. – Każdemu z naszych pracowników zapewniamy odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny pracy. Na każdym etapie – od rekrutacji, przez okres pracy po ewentualne zakończenie współpracy – stosujemy politykę przeciwdziałania jakimkolwiek formom dyskryminacji – mówiła dyr. Wicha.

Jej zdaniem w Polsce otoczenie prawne sprzyja ochronie praw pracownika, wynikających bezpośrednio z praw człowieka. W 2004 r. została wprowadzona ustawa o pracy tymczasowej, która reguluje wszystkie aspekty prawne zgodnie z dyrektywą europejską. W takiej sytuacji jeśli tylko agencja chce w sposób prawidłowy działać na polskim rynku, ma do tego stworzone odpowiednie możliwości.

– Adecco funkcjonuje w 60 krajach, staramy się wszędzie zachowywać wysokie standardy. Dbamy też o to, aby zapewniać naszym pracownikom rozwój, a nie tylko zatrudnienie - deklarowała dyr. Wicha.

To szczególnie ważne, ponieważ jak wskazały wyniki najnowszego raportu Global Talent Competitiveness Index (GTCI), którego współautorem jest Adecco, Polska wypada na tle innych państw nieźle w obszarze edukacji formalnej, ale o wiele gorzej na płaszczyznach rozwoju kompetencji i kształcenia ustawicznego.

Nie tylko jakość i cena

– Coraz częściej przedsiębiorcy są pytani nie tylko o to, czy ich wyrób jest dobry, czy spełnia standardy, ale i o to, czy w firmie przestrzegane są prawa człowieka. Dla polskich przedsiębiorców pytanie o te kwestie może nadal wydawać się trochę abstrakcyjne, ale ma ono mocne uzasadnienie zarówno w prawie międzynarodowym, jak i w praktyce firm, które w Polsce kupują wyroby i usługi. Sprawa jest więc coraz ważniejsza dla polskich producentów, ale i dla pośredników w handlu m.in. z krajami azjatyckimi. Muszą oni wykazać, że dołożyli należytej staranności w ocenie nie tylko swoich fabryk, ale i podwykonawców i poddostawców – uważa Danuta Kędzierska, audytor wiodący Standardów Odpowiedzialności Społecznej, TÜV Rheinland Polska.

Według niej skomplikowana struktura łańcuchów dostaw utrudnia jednoznaczne stwierdzenie, skąd pochodzi dany produkt, przez kogo i gdzie został wyprodukowany. Dlatego tak dużą wagę przywiązuje się do narzędzi, które pozwalają m.in. zidentyfikować, czy nie dochodzi do nieuprawnionego zlecania produkcji do innych podmiotów.

– W praktyce międzynarodowej za jedno z takich narzędzi uchodzą tzw. audyty socjalne lub audyty etyczne. Zadaniem audytorów jest m. in. udowodnić, czy produkcja odbywa się w miejscu zadeklarowanym przez dostawcę, czy też podzlecana jest innym producentom, w miejscach, w których być może występują większe ryzyka dla niespełniania np. wymagań dla ochrony środowiska. Audytorzy sprawdzają, czy poszanowane są prawa człowieka związane z przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa prawa, prawa do zrzeszania się, zapewnieniem godziwych godzin pracy i warunków wynagrodzenia – wyliczała Danuta Kędzierska.

Jej zdaniem w związku ze wzrastającą dynamiką zjawisk migracyjnych oraz prekaryzacją pracy, w trakcie audytów zwraca się baczną uwagę na kwestie pracy przymusowej. W ostatnich latach ryzyko pracy przymusowej istotnie wzrosło ze względu na wzrost odsetka migrantów, zatrudnionych nie tylko za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej, ale i w różnych formach tzw. leasingu pracowniczego oraz podwykonawstwa.

– Z moich obserwacji wynika, że pomimo tego, iż polscy przedsiębiorcy często posługują się narzędziami zarządzania, które wymagają od nich szacowania ryzyka, to ocena ryzyk związanych z prawami człowieka jest pomijana w praktyce biznesowej. Rolą standardów, na podstawie których prowadzone są audyty socjalne, jest m.in. zobligowanie przedsiębiorców do przeprowadzenia takiej oceny i przygotowanie planów minimalizacji ryzyka, a naszą rolą jako audytorów jest sprawdzenie, z jakim skutkiem te plany zostały wdrożone – mówiła Danuta Kędzierska.