Nie jesteśmy w swoim myśleniu niezależni

Profesor Jerzy Vetulani z Instytutu Farmakologii PAN o tym, czego nowego dowiedzieliśmy się o ludzkiej moralności

Publikacja: 30.03.2010 01:16

prof. Jerzy Vetulani

prof. Jerzy Vetulani

Foto: Rzeczpospolita

[b]Rz: Czy badania te oznaczają, że udało się odkryć ośrodek moralności w ludzkim mózgu?[/b]

[b]Jerzy Vetulani[/b]: Trudno tak powiedzieć. Przebadany obszar mózgu jest raczej ośrodkiem poznania, przewidywania zachowania innych ludzi. To układ porozumienia mentalnego na poziomie symboli abstrakcyjnych. Posiada go tylko nasz gatunek.

[b]Co do tej pory naukowcy wiedzieli na jego temat?[/b]

Niedużo, nie poświęcono mu wielu badań. Wynika to między innymi z tego, że analizowanie moralności nie jest zajęciem przynoszącym szybkie zyski. W przeciwieństwie na przykład do prac prowadzących do odkrycia leku. Nie mówiąc o tym, że w ten sposób naukowcy angażują się w rywalizację z poglądami teologicznymi, czego nie wszyscy chętnie się podejmują. Istnienie w mózgu źródeł moralności rzuca nowe światło na problem wolnej woli, a więc odpowiedzialności za czyny. To gorący temat.

[b]Jakie nowe informacje wnoszą te badania do dotychczasowej wiedzy?[/b]

Dają nam większy wgląd w to, co kieruje naszymi moralnymi osądami. A możliwość zewnętrznego sterowania nimi sugeruje, że my, ludzie, nie jesteśmy tak autonomiczni w swoim sposobie myślenia, jakby się wydawało. Okazuje się, że istnieją w mózgu układy neuronalne odpowiedzialne za podejmowanie decyzji, co dzieje się jakby poza nami. 

[b]A jeśli chodzi o wiedzę dotyczącą pracy samego mózgu?[/b]

Dowodzą, jak duże znaczenie odgrywa w nim złącze skroniowo-ciemieniowe. Nazwałbym je drugim systemem, który umożliwia nam porozumienie z drugim człowiekiem. Pierwszy stanowią odkryte 15 lat temu neurony lustrzane. To one sprawiają, że reagujemy na zachowania i mimikę innych ludzi, naśladując je. Kiedy widzimy, że ktoś się do nas uśmiecha, automatycznie odwzajemniamy uśmiech. Odkrycie neuronów lustrzanych było wielkim wydarzeniem zasługującym – w moim przekonaniu – na Nobla. Układ neuronów lustrzanych zapewnia nam odruchowe porozumienie społeczne, układ połączenia skroniowo-ciemieniowego – porozumienie mentalne.

[b]Czy to nie jest przerażające, że tak łatwo można z zewnątrz zmieniać nasze oceny moralne?[/b]

Przyznaję, że fatalne jest to, iż można tego dokonać nie przekonując drugiego człowieka do swoich racji, lecz wyłączając aktywność pewnego obszaru mózgu. Ale podobne sytuacje zdarzają się także w życiu. Weźmy pod uwagę osoby po wylewach krwi do mózgu. Dość często po tego typu zdarzeniu zmienia się im charakter. Nieco inaczej się zachowują, dokonują ocen, jakich wcześniej by nie dokonały, bywają złośliwe. Najprawdopodobniej jest to efekt wyłączenia pracy pewnych obszarów płatów czołowych kory mózgowej.

[b]Do czego człowiekowi potrzebna jest moralność? Dlaczego pojawiła się u naszego gatunku?[/b]

Doprowadził nas do tego instynkt przetrwania, dbałość o swoje geny. Szansa na przekazanie ich dalej jest większa w społeczeństwie, którego członków obowiązują pewne zasady postępowania. Zapewnia mu to większą stabilność, a także przewagę w starciu z zewnętrznymi zagrożeniami.

Nauka
Orki kontra „największa ryba świata”. Naukowcy ujawniają zabójczą taktykę polowania
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Nauka
Radar NASA wychwycił „opuszczone miasto” na Grenlandii. Jego istnienie zagraża środowisku
Nauka
Jak picie kawy wpływa na jelita? Nowe wyniki badań
Nauka
Północny biegun magnetyczny zmierza w kierunku Rosji. Wpływa na nawigację
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Nauka
Przełomowe ustalenia badaczy. Odkryto życie w najbardziej „niegościnnym” miejscu na Ziemi