Mierzenie snobizmów i marzeń

Można by sądzić, że to triumf formy nad treścią. Ale przecież znaczenie przywiązywane dziś do stylu życia to dowartościowanie naszej codzienności. A właśnie codzienność to treść życia większości ludzi w normalnych czasach i krajach. Dostrzegają to nie tylko producenci i handlowcy, ale także politycy, a od niedawna naukowcy.

– Nie zawsze się pamięta, że to pojęcie dotyczy wszystkich. Najbiedniejsze rodziny w dawnych pegeerach jadają na śniadanie zupy, bo tak najtaniej wychodzi. To element ich stylu życia – wyjaśnia prof. Hanna Palska (kierownik Zespołu Badań nad Kulturą i Stylami Życia Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, prorektor Collegium Civitas). – Sens określenia „styl życia”, zapożyczonego ze słownika antropologii i socjologii przez media i język potoczny, stał się wieloznaczny. Czasem, gdy mówimy o zdrowym stylu życia, sprowadza się on np. tylko do troski o ciało. W tradycyjnej terminologii naukowej pojęcie to oznacza, z grubsza rzecz biorąc, dobór „rekwizytów” składających się na nasze codzienne życie w przestrzeni kulturowej, która nas otacza.

Świadomie, a nawet nieświadomie, naśladujemy mody rodzące się wśród elit

Dokonując takich wyborów, czujemy się suwerenni, zwłaszcza że na współczesnym rynku rekwizytów – ubrań, mebli, dzieł sztuki, mieszkań i domów, wycieczek zagranicznych, żywności, a także np. wzruszeń i intelektualnych doświadczeń – znaleźć można niemal wszystko, o czym da się pomyśleć. W rzeczywistości świadomie, a nawet nieświadomie, naśladujemy mody rodzące się wśród elit.

Dla elit tworzenie wzorów stylu życia to misja, rodzaj obowiązku, którego skuteczne wypełnianie stanowi jeden z najważniejszych atrybutów elitarności.

– W Polsce do niedawna ton nadawali najbogatsi, licząca ok. 30 tys. osób grupa tych, których – w potocznym rozumieniu – stać na wszystko. W ostatnich latach wzorujemy się raczej na gwiazdach popkultury i telewizji. To pewien postęp, bo mniej liczy się np. cena jakiegoś rekwizytu, bardziej jego oryginalność – ocenia prof. Palska.

Jedna z najnowszych i najszybciej rozwijających się w ciągu ostatnich dziesięciu lat dziedzin nauki to właśnie socjologia codzienności.

W Polsce takich pogłębionych badań, dotyczących np. społecznych czy antropologicznych stron motoryzacji lub turystyki, z braku pieniędzy się prawie nie prowadzi. Niemniej jednak o naszej codzienności wiemy całkiem sporo dzięki m.in. badaniom rynkowym. Koncentrują się one na tzw. segmentacji rynku, czyli mają pomóc w trafieniu z określonymi produktami do właściwych grup klientów.

Nie obejmują poza tym najuboższych, czyli ok. 20 proc. społeczeństwa (w tym 12 proc. żyjących poniżej minimum egzystencji) – tych, którzy z punktu widzenia producentów niczego właściwie nie kupują. Mimo to socjologowie uważnie przyglądają się ich wynikom.

– Potwierdzają one wielką dynamikę zmian stylu życia w ciągu ostatnich kilkunastu lat. W PRL wzorowano się na inteligencji, dla której wartością było np. przeczytanie ważnej książki czy gruntowne wykształcenie, choćby nie dawało to wymiernych korzyści.

W okresie transformacji ustrojowej zaczęliśmy realizować niedostępne wcześniej elementarne potrzeby, jak choćby dotknięcie żywej palmy czy kupno markowych ubrań.