Europejskie Stolice Kultury 2023: Veszprém, Eleusis i Timișoara

Ponad 60-tysięczne Veszprem nad Balatonem, oddalone 110 km od Budapesztu, jest jednym z najstarszych węgierskich miast. To tu powstał pierwszy uniwersytet w kraju oraz stolica biskupia w XI wieku. Miasto ma piękną starówkę i zabytkowy kompleks zamkowy, m.in. z XIII-wieczną kaplicą wzniesioną ku czci królowej Gizelli, monumentalną neoromańską Katedrą św. Michała, Pałacem Arcybiskupim, kościołem Franciszkanów, XVIII-wieczną rokokową Wieżą Ogniową.

Jako Europejska Stolica Kultury 2023 przygotowało program, który obejmuje około 3 000 wydarzeń w mieście i w regionie, liczącym 116 gmin. We wtorek węgierskie Veszprém prezentowało go w Warszawie.

Friderika Mike, dyrektor ds. programu VEB2023 ESK Goście przypominała, że wcześniej – w 2019 Veszprém otrzymało tytuł Miasta Muzyki UNESCO, dlatego w węgierski program ESK stawia także przede wszystkim na muzykę.

Czytaj więcej

Nowe Trendy

Ranking: Gdańsk wśród miast najlepszych na świecie na odpowiedzialne podróże

Holenderskie miasto portowe Rotterdam znalazło się na pierwszym miejscu rankingu miast, do których warto podróżować ze względu na ich przygotowanie do odpowiedzialnej turystyki. Najwyżej sklasyfikowane na liście polskie miasto to Gdańsk.

Nowością będzie latem pierwszy Festiwal INOTA, na którym koncertom węgierskiej, undergroundowej sceny muzycznej towarzyszyć będą sztuki wizualne: instalacje świetlne i mappingi. Nie zabraknie także na tym festiwalu zagranicznych gości, wśród których znajdą się m.in. Daniel Avery, reprezentant brytyjskiej sceny elektronicznej oraz anglo-niemiecki zespół postpunkowy Lebanon Hanover.

Tradycyjnie niezwykle bogaty jest program muzyki klasycznej, m.in. w czerwcu VeszprémFest, jeden z najważniejszych festiwali muzycznych w Europie, będzie świętował swoje 20. urodziny. 1-6 sierpnia warto przyjechać do Veszprém na międzynarodowy Auer Fesztival, dedykowany światowej sławy skrzypkowi Leopoldowi Auerowi (1845-1930), pochodzącemu z Veszprém. 18-22 października: odbędzie się Międzynarodowy Zjazd Lutników i Wystawa Instrumentów oraz Festiwal „Tysiąc odcieni muzyki”.

W programie dostępnym on-line i w aplikacjach można znaleźć wiele innych interesujących wydarzeń artystycznych. Jesienią w czasie winobrania dodatkową popularną atrakcją będzie Balaton Wine & Gourmet .

Misteria eleuzyjskie

Kolejna Europejska stolica Kultury 2023 - greckie Eleusis (Elefsina), położone 20 km na zachód od Aten, liczy około 30 tysięcy mieszkańców. To najmniejsze, a zarazem najstarsze miasto, któremu dotychczas przyznano tytuł ESK.

Czytaj więcej

Plus Minus

Jurij Andruchowycz: Mam pewność, że Ukraina tę wojnę wygra

Tragedia w Ukrainie zabiera życie ludzi, środowisko, kulturę, miasta, gospodarkę, wszystko. Dlatego przez cały czas należy dawać świadectwo. To nie powinno ginąć pod gruzami budynków i miast. To powinno być opowiadane, grane, śpiewane - mówi Jurij Andruchowycz, ukraiński pisarz i poeta.

Słynne od starożytności jako miejsce kultu Demeter, bogini urodzaju i jej córki Persefony, z którymi związane były misteria eleuzyjskie. Misteria symbolizowały mit o Demeter, która zstąpiła do podziemi, aby odnaleźć córkę porwaną przez Hadesa. Symbolizowały więc wędrówkę w zaświaty, ale i nowy początek, odradzanie życia. Eleusis to również miejsce narodzin słynnego dramatopisarza Ajschylosa, twórcy tragedii greckiej.

W XIX wielu miasto przekształciło się we jeden z największych ośrodków przemysłowych. Niestety kryzys gospodarczy w ciągu ostatnich 30 lat zrujnował przemysł i zahamował rozwój miasta . Kultura może okazać się jego nową szansą. Obiekty poprzemysłowe zostały przekształcone w centra kultury i sztuki.

Program Eleusis 2023 jako europejskiej Stolicy Kultury w nawiązaniu do tradycji nosi tytuł „Mysteries of Transition” (Tajemnice przejścia) i obejmuje 465 wydarzeń z udziałem greckich i międzynarodowych artystów. Koncentruje się na trzech tematach: ludzie, społeczeństwo oraz środowisko i praca.

Do hitów ESK w Eleusis należy m.in. trwająca już wystawa „Mystery 17 Melina” (czynna do 23 kwietnia) w dawnej Fabryce Starej Olejarni, poświęcona Melinie Mercouri – znakomitej aktorce i byłej minister kultury Grecji. To dzięki niej w 1989 roku ogłoszony został międzynarodowy konkurs na projekt Muzeum Akropolu i kampania na rzecz powrotu rzeźb, wywiezionych z Partenonu. Ona także była inicjatorką w 1985 roku przyznawania przez Unię Europejską tytułu Europejskiej Stolicy Kultury wybranym miastom.

Eleusis jest czwartym greckim miastem, któremu ten tytuł przyznano – po Atenach (1985), Salonikach (1997) i Patras (2006).

Kolejnymi hitami programowymi Eulesis 2023, przyciągającymi międzynarodową publiczność, staną się z pewnością też dwa wrześniowe spektakle. „Mystery 11 Ma” Romeo Castellucciego, włoskiego reżysera teatralnego i artysty sztuk wizualnych, laureata Złotego Lwa za całokształt twórczości .

A także „Mystery 14 Human Requiem in Eleusis” - dzieło niemieckiego reżysera Jochena Sandiga i choreografki Sashy Waltz oraz artysty wizualnego Brada Hwanga, spektakl odwołujący się do misteriów eleuzyńskich oraz „Ein Deutsches Requiem” Johannesa Brahmsa. Oba spektakle wystawione zostaną na stanowisku archeologicznym dawnego sanktuarium Demeter.

Nobliści w Timișoarze

300-tysięczna Timișoara w zachodniej Rumunii jest co do wielości trzecim miastem w tym kraju. Miastem wielokulturowym, kształtowanym przez różne społeczności etniczne, m.in. romskie, niemieckie, węgierskie i serbskie, bułgarskie, włoskie i greckie. Program Europejskiej Stolicy Kultury 2023 niejednokrotnie o tym przypomina.

Miasto zostało zbudowane na starożytnej rzymskiej fortecy, a pierwsze udokumentowane świadectwa jego założenia sięgają XII wieku. W 1316 r. miasto było rezydencją węgierskiego króla Karola I Roberta. W 1552 r. zostało podbite przez armię turecką i pozostało pod jej wpływem przez ponad 150 lat. Potem Timișoara i region Banat dostał się we władanie Austrii na dwa wieki.

Wpływy wiedeńskiego baroku sprawiły, że Timișoara zyskała opinie „Małego Wiednia”. Bywa także nazywana „Miastem Parków”.

W 1884 roku Timișoara była pierwszym miastem w Europie, które miało elektryczne oświetlenie uliczne.

W grudniu 1989 roku po krwawych zamieszkach Timișoara została ogłoszona pierwszym wolnym miastem w Rumunii. Dała wtedy początek wydarzeniom, które przyczyniły się do obalenia dyktatury Nicolae Ceauşescu.

Dziś jest dynamicznym ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym i kulturalnym. Jego kulturalna oferta jako ESK liczy tygodniowo około 30 wydarzeń - od festiwali i koncertów muzycznych do sztuki i literatury.

Kwiecień będzie miał charakter literacki; do Timișoary przyjadą Orhan Pamuk i Olga Tokarczuk - literaccy nobliści, a także niemiecki filozof Peter Sloterdijk. A na wrzesień zaplanowano przekrojową wystawę rumuńskiego rzeźbiarza Constantina Brâncuşiego o światowej sławie, jednego z najważniejszych twórców nowoczesnej rzeźby XX wieku.