Najważniejszy numer w 1939 r.

Jak powstało wieczorne wydanie „Kurjera Warszawskiego” z 1 września 1939 r., którego dokładną kopię dołączamy do dzisiejszej „Rzeczpospolitej”?

Przedwojenna siedziba „Kurjera” mieściła się na Krakowskim Przedmieściu 40. Były tam nowoczesna, zatrudniająca nawet 30 osób drukarnia, a piętro wyżej redakcja z kilkunastoma dziennikarzami.

[wyimek]Od podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow redaktor i dziennikarz dyżurowali całą dobę[/wyimek]

– W przededniu wojny trwały przenosiny drukarni na Smolną 12 – wspomina Jerzy Olchowicz, którego ojciec pracował w administracji „Kurjera”, a wujek Konrad był naczelnym dziennika. – To był bardzo nowoczesny sprzęt, który „Kurjer” zakupił w Niemczech w 1938 roku. Zastawiona była nimi duża hala w budynku na Smolnej – opowiada Jan Szymanowski, którego ojciec Michał zarządzał finansami gazety.

Z nowych maszyn drukarskich nie wyszedł jednak ani jeden egzemplarz „Kurjera”. Niemal 120-letnią historię jednej z najpoczytniejszych gazet przedwojennej Polski przerwał wybuch wojny.

[srodtytul]Telefon do naczelnego[/srodtytul]

W czteropiętrowym gmachu gazety dziennikarz i redaktor dyżurowali całą dobę już od podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. – Naczelny Konrad Olchowicz miał tam nawet swój specjalny gabinet, w którym w razie potrzeby mógł przenocować – opowiada „Rz” prasoznawca i autor monografii „Kurjera Warszawskiego” prof. Zbigniew Anculewicz.

Sam Olchowicz w wydanych po latach wspomnieniach tak pisze o 1 września: „Po przesiedzeniu w nerwowym oczekiwaniu całej nocy w redakcji o świcie dopiero wróciłem do domu. Ledwie zdołałem się na chwilę do snu ułożyć, zbudził mnie telefon z Tczewa od gdańskiego korespondenta Tadeusza Kozłowskiego. Donosił o rozpoczęciu przez Niemców napastniczych działań wojennych”.

Olchowicz pognał z powrotem do redakcji, tam złe nowiny już były znane. – Przypuszczam, że na Krakowskie Przedmieście wieść o wydarzeniach z Westerplatte doszła koło godziny 7 rano. Był już tam komplet dziennikarzy, którzy do pracy przychodzili między godz. 5 a 6, aby przygotować poranne wydanie. Już o godz. 11 roznosili je gazeciarze.

Wieczorne można było kupić o 17 – wyjaśnia prof. Anculewicz i dodaje, że pierwsze informacje o wojnie warszawiacy mogli przeczytać już w specjalnym jednostronnym dodatku do porannego wydania. Druk 30 tys. nakładu trwał około dwóch godzin, a z pilnymi informacjami dziennikarze zbiegali po schodach do drukarni. Sprawni zecerzy nawet w ciągu kilkunastu minut mogli zmienić układ strony.

„Otucha nikogo jeszcze nie opuszczała, a przynajmniej nikt tego nie dawał poznać po sobie” – opisywał atmosferę panującą w redakcji Olchowicz. Wspomina Stanisława Strońskiego, który z samego rana przybiegł do niego z gotowym artykułem o wybuchu wojny. Zamieszczono go na trzeciej stronie gazety.

Naczelny przyznaje jednak, że pod koniec dnia, gdy przewaga niemieckiego lotnictwa była już bardzo widoczna, dziennikarzy „Kurjera” otucha zaczęła powoli opuszczać.

[srodtytul]Rysował dla nich Disney[/srodtytul]

„Kurjer” skapitulował razem z Warszawą w trzeciej dekadzie września. Część zespołu redakcyjnego poszła na front, a w mieście brakowało już farby drukarskiej i papieru. Dlatego ostatnie numery gazety, jakie możemy dziś oglądać na mikrofilmie, miały zaledwie kilka stron i powstawały na resztkach papieru.

W niczym nie przypominało to „Kurjera Warszawskiego” z okresu jego świetności, kiedy pojedynczy numer miał około 20 stron. Objętość wydania sobotnio-niedzielnego dochodziła nawet do 70.

– „Kurjer Warszawski” to nie tylko największa narodowa i demokratyczna gazeta przedwojennej Polski. Oprócz rodzimych publicystów do współpracy namówiono Winstona Churchilla, który na łamach „Kurjera” opublikował 12 tekstów. Dodatki dla dzieci ilustrował sam Walt Disney – mówi prof. Anculewicz.

– Nakład dochodził do 100 tys. egzemplarzy, co na tamte czasy było dużym osiągnięciem. „Kurjer” dość powszechnie nazywało się polskim „Timesem” – wspomina Jerzy Olchowicz, który choć w 1939 roku miał tylko siedem lat, pamięta przynoszone do domu jeszcze pachnące farbą drukarską egzemplarze „Kurjera”.