Warszawa–Berlin przez Wrocław–Krzyżową

„New York Times" opisał niedawno odkrycie, jakiego dokonano w bibliotece Thomasa Edisona. Udało się mianowicie odtworzyć nagrania z kilku cylindrów, na których pod koniec XIX wieku zapisywano ludzki głos. Cały proces trwał prawie 60 lat, jako że nie zachował się ani jeden egzemplarz prehistorycznego fonografu służącego do odtwarzania prehistorycznych kompaktów. Okazało się, że na cylindrach utrwalono dla potomności głosy dwóch ważnych postaci niemieckiej historii: kanclerza Ottona von Bismarcka i feldmarszałka Helmuta von Moltkego. Ten drugi jest może mniej znany, ale w swoich czasach należał do prawdziwych sław. Był, obok generała Carla von Clausewitza, najsłynniejszym wojskowym drugiej połowu XIX wieku. Jako twórca nowoczesnej doktryny wojennej i wybitny dowódca poprowadził armię pruską do zwycięstw nad Danią, Austrią i Francją. W tamtych czasach informacja, że to właśnie do niego Edison wysłał swojego asystenta w czasie Wystawy Światowej w Paryżu, nie była szczególnie zaskakująca. I tak recytujący Szekspira oraz Goethego hrabia von Moltke stał się jedynym człowiekiem urodzonym w XVIII wieku, którego głos dotrwał do naszych czasów. Nagrania dokonano 21 października 1889 roku w pałacu w Kreisau, czyli w miejscowości znanej dziś jako Krzyżowa, położonej na Dolnym Śląsku, 50 kilometrów od Wrocławia.