Pandemia COVID-19 w znacznym stopniu utrudniła, w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwiła, wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się. Zróżnicowane restrykcje nakładane przez państwa członkowskie, mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się koronawirusa, takie jak ograniczenia w podróży, zamykanie granic i strefy kwarantanny, sugerują, że transport może być jednym z sektorów najbardziej dotkniętych przez pandemię.
Warto w obecnej sytuacji pamiętać, że podróżujący po terenie Unii Europejskiej mają zagwarantowaną ochronę, wynikającą nie tylko z przepisów prawa krajowego, ale również z prawa unijnego, które obowiązuje i jest bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim oraz może być źródłem roszczeń bezpośrednio dla jednostek w relacji z państwem członkowskim. Co więcej, w razie kolizji z prawem krajowym prawo unijne korzysta z pierwszeństwa w sferze stosowania.
Czytaj także: MSZ: Lepiej nie wyjeżdżać z kraju. Powrót może być utrudniony
Względy bezpieczeństwa i zdrowia publicznego stanowią oczywiście legitymowane cele, w imię których możliwe jest ograniczanie swobód rynku wewnętrznego UE, w tym także swobody przemieszczania się. Należy jednak pamiętać, że wszelkie środki ograniczające podstawowe unijne wolności muszą przejść pozytywnie wypracowany w orzecznictwie TSUE test proporcjonalności, na który składa się badanie, czy dany środek ograniczający stanowi przydatne, a zarazem konieczne narzędzie do osiągnięcia uzasadnionego celu.
Poniżej omówione zostały najistotniejsze prawa pasażerów linii lotniczych, wynikające z Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. Rozporządzenie to zachowuje w pełni moc obowiązującą w czasie pandemii, choć warunki jego stosowania uległy diametralnej zmianie. Analizie poddane zostały także podejmowane przez Unię Europejską próby koordynacji środków wprowadzanych przez poszczególne państwa członkowskie, prowadzących do ograniczenia swobodnego przepływu osób wewnątrz Wspólnoty.