Inflacja zapuściła korzenie w naszych głowach

Spadek cen miesiąc do miesiąca jest istotny, bo pokazuje, że wyhamowanie inflacji w lipcu nie było tylko skutkiem wysokiej bazy odniesienia sprzed roku. Innymi słowy: nie było to zjawisko czysto statystyczne, odzwierciedlało też bieżącą grę popytu i podaży. Można nawet argumentować, że inflacja jest wciąż daleko od celu NBP tylko w wyniku historycznych zaszłości, bo dzisiaj w gospodarce presji na wzrost cen nie ma wcale. Czyli inflacja została opanowana.

Niestety, rzeczywistość jest nieco bardziej złożona. Spadek CPI w lipcu w stosunku do czerwca to zjawisko typowe. Jego źródłem jest sezonowa przecena owoców i warzyw, które mają sporą wagę w wydatkach statystycznego gospodarstwa domowego (a więc także w CPI). W latach 2001–2020 tylko dwa razy w tym okresie ceny konsumpcyjne wzrosły. O tym, jak kształtuje się bieżąca presja inflacyjna, więcej mówi zmiana cen towarów i usług z kategorii bazowych (innych niż paliwa, nośniki energii i żywność). W lipcu te ceny, po odfiltrowaniu czynników sezonowych, wzrosły o około 0,5 proc. w stosunku do czerwca, podobnie jak w poprzednich dwóch miesiącach. To oznacza, że bieżąca roczna inflacja bazowa jest w okolicy 6 proc. – ponaddwukrotnie powyżej celu inflacyjnego NBP (wynosi 2,5 proc.). I nie bardzo widać powody, aby miała spaść. Na takim mniej więcej poziomie była też przed jesienią 2021 r., gdy rozpoczął się kryzys energetyczny, a nawet przed pandemią Covid-19, która spowodowała zaburzenia w łańcuchach dostaw i przez to ograniczyła podaż wielu towarów. Wydaje się więc, że to jest mniej więcej poziom inflacji, który odpowiada realiom polskiej gospodarki: ekspansywnej polityce fiskalnej i deficytowi pracowników, który tworzy presję na wzrost płac. Presję, która w tym i w przyszłym roku będzie wzmacniana przez duże podwyżki płacy minimalnej.

Fakt, że takie wyhamowanie inflacji nas cieszy – a na to wskazuje szybka poprawa wskaźników nastrojów konsumenckich, w tym gotowości do dużych zakupów – można odbierać jako wyraz tego, że przywykliśmy już do zbyt szybkiego wzrostu cen, zaczęliśmy je akceptować. Jeśli tak w istocie jest, to trudno oczekiwać, że inflacja będzie na dłuższą metę zbiegała do celu NBP. Istnieje niebagatelne ryzyko, że osiądzie gdzieś w okolicy tych 5–6 proc. rocznie, gdy efekty statystyczne w pełni wygasną.

To teoretycznie powinno na jakiś czas zamknąć dyskusję o obniżkach stóp procentowych. W praktyce większość członków RPP nie wydaje się być zainteresowana powrotem inflacji do celu. Prof. Adam Glapiński jako jeden z warunków obniżki stóp procentowych wskazuje spadek inflacji poniżej 10 proc. Ten warunek może być spełniony już w sierpniu lub wrześniu, co otwierałoby drogę do poluzowania polityki pieniężnej we wrześniu lub październiku. Co faktycznie zrobi RPP, można jedynie zgadywać. Nie ma ani teoretycznego, ani praktycznego powodu, aby Rada reagowała na przełamanie przez inflację granicy 10 proc. A skoro tak, to trudno oczekiwać, że Rada będzie się tego arbitralnego kryterium sztywno trzymała. Możliwa jest więc zarówno obniżka stóp, zanim inflacja zmaleje poniżej tej bariery, jak i brak obniżki, gdy inflacja jednak ją przełamie. Ogniskowanie polityki pieniężnej na liczbach innych niż cel inflacyjny NBP czyni ją nieprzewidywalną.