Rodzynki dla bogatych Rosjan

Od września trwa hossa na rynku bibliofilskim. Kilka dni temu na aukcji w Krakowskim Antykwariacie Naukowym (www.antkrak.krakow.pl) za 10,7 tys. zł sprzedano pierwsze wydanie „Pana Tadeusza” (cena wyw. 6 tys. zł). W minionych latach pierwsza edycja, zależnie od stanu, osiągała cenę średnio ok. 3 – 5 tys. zł. W kwietniu tego roku bardzo ładny egzemplarz w tej samej firmie sprzedano za 8,5 tys. zł. Gdyby na ostatniej aukcji wystawiono również tak bardzo ładny egzemplarz, to zdaniem obserwatorów licytacji osiągnąłby cenę nawet rzędu 15 tys. zł, bo o książkę biło się kilku klientów.

Komentuje Wiesław Dreas z Bydgoskiego Antykwariatu Naukowego: – Na rynek wchodzą młodzi kolekcjonerzy o zdecydowanie większych możliwościach finansowych niż bibliofile z czasów PRL. Młodzi zbieracze wiedzą, że pierwsze wydanie „Pana Tadeusza” to dobra lokata, bo kolejne pokolenia zamożnych Polaków będą chciały mieć tę edycję na półce. Nie wierzę, żeby wszyscy nabywcy od razu czytali „Pana Tadeusza”, ale ta książka i ta edycja nobilitują zamożny dom. Po prostu Polacy chcą mieć tę książkę!

Na wspomnianej aukcji olejny obrazek (33 na 25 cm) namalowany przez poetę Cypriana Norwida Ossolineum kupiło za rekordowo wysoką cenę wywoławczą (120 tys. zł). Wysoko licytowano również inne pierwsze wydania Mickiewicza. Za 4,6 tys. zł (wyw. 1,8 tys. zł) kupiono „Podkowę na progu”, poemat Emila Zegadłowicza wydany w 1932 roku we Florencji przez bibliofilską oficynę Tyszkiewiczów. Tak jak przewidywaliśmy, na tej aukcji doceniono książki piękne i rzadkie. Tu nakład wynosi zaledwie 100 egzemplarzy. Do 460 zł (150 zł) wylicytowano biblię kolekcjonerów, za jaką uznawana jest książka „Pegaz dęba”, napisana przez wybitnego kolekcjonera i poetę Juliana Tuwima, wydana w 1950 roku.

Ku pokrzepieniu serc niezamożnych nabywców przypomnijmy, że nawet na aukcjach trafiają się okazje. W Krakowie ktoś tanio za cenę wywoławczą (120 zł) kupił poemat Zegadłowicza „Gody pasterskie” wydany w nakładzie 500 egz. w 1925 roku. Egzemplarz jest wyjątkowym rarytasem, bo jest nie rozcięty, a więc przez nikogo nie czytany! Nabywca raczej nie rozetnie kartek, bo ten biały kruczek straciłby wtedy ok. 50 proc. wartości kolekcjonerskiej.

Od września odbyły się już cztery aukcje bibliofilskie. Ich wyniki są rozproszone, trudno je poznać i wyciągnąć z nich wnioski, ponieważ antykwariaty nie przekazują ich do popularnego portalu o handlu antykami (www.artinfo.pl). Przed nami w tym roku jeszcze dwie liczące się aukcje książek, grafik i map. Najbliższą zorganizuje 17 listopada stołeczny antykwariat TOM. Jak zwykle zaproponuje modny temat – gospodarstwo domowe, w tym przede wszystkim pszczelarstwo i łowiectwo. Tematyka ta interesuje zwłaszcza nabywców dworów lub majątków ziemskich, którzy starają się kontynuować dawny obyczaj. Na gwiazdkowe prezenty nadaje się kilkadziesiąt książek kucharskich z końca XIX wieku i okresu międzywojennego w cenach wywoławczych od 45 do 300 zł. Wiele osób zbiera „Katalogi zabytków sztuki w Polsce”. TOM oferuje 100 zeszytów (w tym najdawniejsze z lat 50.), licytacja każdego z nich rozpocznie się od 35 zł. Po 45 zł zapłacimy za pierwsze wydania największych powojennych poetów, ich tomiki z lat 50. lub 70. XX wieku.

Tak więc kolejny krajowy antykwariat wystawia na aukcję powojenne książki, w dodatku wielkonakładowe. To najlepszy dowód, że antykwariusze nie mogą zdobyć starych książek, których zapasy są na wyczerpaniu. Dlatego starają się wykreować nowy asortyment. Towar się kończy, skoro przedgwiazdkowej oferty nie zebrał stołeczny antykwariat Logos czy Andrzej Ochalski z antykwariatu Okna Sztuki.

Wracając do propozycji antykwariatu TOM, ceny wywoławcze są niskie. Najwyższe ceny w ofercie ma zespół 16 osobistych dokumentów po prof. Janie Czekanowskim (1,6 tys. zł). Są tam np. paszporty wystawiane przez carską Rosję, ale jest także pochodząca z 1946 roku nominacja na członka PAN z podpisem prezydenta Bolesława Bieruta. Warto pamiętać, że dziś każdy niepozorny nawet świstek, jaki zachował się po przodkach w rodzinnych zbiorach, może mieć wartość materialną! Na 2,2 tys. zł ustalono cenę wywoławczą 37 przedwojennych biletów wizytowych słynnych polskich rodzin arystokratycznych, np. Branickich, Potockich, Mycielskich.

Z kolei 8 grudnia z mocną propozycją wystąpi warszawski antykwariat Lamus (www.lamus.pl). Pierwsi zapowiadaliśmy, że w ofercie znajdą się pozycje ofiarowane przez Barbarę Piasecką-Johnson, których sprzedaż zasili leczenie dzieci autystycznych, będzie to m.in. arcyrzadka grafika Canaletta „Widok Warszawy od strony Pragi” (75 tys. zł). Dziś wiadomo już, że aukcję tę poprowadzi aktor Marek Kondrat. Oficjalnie nie jest jeszcze znana pełna oferta Lamusa. Wiadomo jednak, że pośród ok. 1200 pozycji znajdzie się np. rodzynek, który może zainteresować bogatych Rosjan lub pośredników, którzy ich zaopatrują. Będzie to „Podróż do Rosji” Zygmunta Herbersteina, pierwsze wydanie niemieckie z 1557 roku, zawierające pierwszą mapę Rosji (15 tys. zł).

Sensację wzbudzi ceniony w Europie podręcznik dla pojedynkujących się na szpady Salvatora Fabrisa, wydany po włosku w 1606 roku, zawiera 190 rycin pokazujących, jak skutecznie walczyć (15 tys. zł). Kalendarzyk z superekslibrisem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zaczniemy licytować od 6,5 tys. Bogaci Rosjanie wszędzie na świecie tworzą wysoki popyt na pamiątki związane z ich historią i kulturą. Dowodem na to jest chociażby doskonała sprzedaż na niedawnej aukcji bibliofilskiej w krakowskim antykwariacie Wójtowiczów (www.wojtowicz.krakow.pl) dokumentu z podpisem cara Mikołaja I. Osiągnął on tam cenę 8 tys. zł (wyw. 5 tys. zł).

Na ostatniej aukcji Krakowskiego Antykwariatu Naukowego za 600 zł (300 zł) sprzedano „Książkę wytworną, czyli o estetyce druku” Stanisława Lama, wydaną w 1922 roku w nakładzie 800 egz. Ten tytuł nadaje się na elegancki prezent dla zamożnego początkującego bibliofila. Komentuje Czesław Apiecionek, antykwariusz i bibliofil: – To legendarna pozycja, w której autor wylicza tytuły 45 najpiękniejszych polskich książek. Zbieram wymienione przez Lama tytuły od 1991 roku. Mam już 39.

Gdyby teraz ktoś zaczął kupować je na aukcjach, na zasadzie cena nie gra roli, to komplet zdobędzie mniej więcej w pięć lat. Ale żeby zgromadzić egzemplarze w idealnym stanie, wymaga to moim zdaniem ok. 25 lat. Dziś za poszczególne tytuły z tej listy trzeba płacić od ok. 40 zł za np. „Zbiory kartograficzne” Olszewicza do ok. 2 tys. zł lub więcej za rzadkie tytuły.