Gwiazdy obnażone w galerii

Kiedyś działali anonimowo; uchodzili za fotograficzne męty. Teraz grzeją się w słońcu sławy – nie tylko odbitej od gwiazd, także własnej. Kiedyś za naruszanie prywatności wielkich tego świata obrywali baty, dziś areopag zabiega o ich sympatię i... fotkę.

O nobilitacji podglądaczy z kamerą wymownie świadczy wystawa „Pigozzi i paparazzi” w berlińskiej galerii-fundacji Helmuta Newtona. Wymienieni są z nazwisk, z biografiami. Najstarszy z nich Erich Salomon urodził się w Berlinie w 1886 roku, zginął 58 lat później w Auschwitz. Jego ambicją było dokumentowanie kuluarów wielkiej polityki. Odważnie.

Młodszy od niego o 13 lat Weegee naprawdę nazywał się Artur Felling i pochodził ze Złoczowa. Zmarł 40 lat temu w Nowym Jorku. Nasz człowiek, pionier „szlachetnego” podglądactwa. Nie można mu zarzucić brutalnej pogoni za sensacją. Jego zdjęcia bliskie są fotoreportażom. Współuczestniczył w sytuacjach niebezpiecznych, niecodziennych, sensacyjnych. Na przykład – rejestrując pożar w Nowym Jorku nie śledził dzielnych strażaków, lecz skupił się na poszkodowanych. Wzruszająco wygląda para pogorzelców, unoszących ze zgliszczy sukienkę...

To były czasy, kiedy kryminaliści spotykali się ze społecznym potępieniem – więc przestępcy przyłapani przez władze i fotografa zasłaniali twarze chustką do nosa. Komiczny przejaw subtelności.

Podobnie broniła się przed błyskiem flesza Greta Garbo. Nieźle jej się udawało, aż pojawiły się wyjątkowo namolne typy – Ron Galella i Edward Quinn. Pierwszy z wymienionych czyhał na nią przed domem w Nowym Jorku i „złowił” w 1978 roku; drugi – wyczaił dziesięć lat później na wakacjach. W moim odczuciu – paskudny brak poszanowania gwiazdy. W dodatku obydwie fotki są fatalnej jakości i niczego nie wnoszą do wizerunku GG. Raczej budzą zażenowanie.

Im bliżej współczesności, tym bardziej zawęża się krąg obserwacji paparazzich. W latach 60., 70. obstawiali przede wszystkim festiwale filmowe, modne kurorty, hotele, w których zatrzymywały się gwiazdy, ich rezydencje. Na pozór zero niebezpieczeństwa. Tylko inwestycja w czas wyczekiwania na płocie oraz kosztowny sprzęt z teleobiektywem. Jednak wścibskość mogła drogo kosztować. Ron Galella uiścił niebotyczny rachunek u dentysty po tym, gdy zaliczył cios w szczękę od… Marlona Brando. Po tym wypadku wyruszał do pracy w kasku futbolisty.

Newton bierze w tym pokazie udział symboliczny – jego nazwiskiem sygnowanych jest zaledwie kilka zdjęć, głównie z zaplecza pokazów mody. Częściej widzimy go w roli bohatera, uwiecznionego przez żonę June.

Wraz z nim występują koledzy po fachu. I to jacy! Sama śmietanka: Richard Avedon i David Bailey; topowy projektant mody Thierry Mugler i słynny malarz David Hockney. Panowie są wyraźnie skumplowani, dobrze bawią się przy robocie. Nawet w sytuacjach relaksowych Newton wyróżnia się elegancją. Ten facet umiał nosić jeansy i tenisówki z klasą arystokraty.

Trudno jednak określić ujęcia madame Newton mianem niedyskretnych – to sympatyczne pamiątki spotkań, rejestracja pozytywnych wibracji.

Tymczasem temat ekspozycji bynajmniej nie jest jest jednoznaczny moralnie. Bo czy awans tupetu i jego społeczna akceptacja powinny nas cieszyć?

W tytule wystawy pojawia się niejaki Pigozzi. Jean Pigozzi. Rocznik 1952, potomek zamożnego francuskiego biznesmena, z wykształcenia filozof. Mieszka w Genewie, jeździ po świecie, zna wszystkich z Parnasu i ich fotografuje. Ongiś amator, od czasu opublikowania efektów pstrykania – zawodowiec. Portretuje znane twarze, jakby uwieczniał familię podczas rodzinnego przyjęcia. Że ktoś trochę wypił, inny zamknął oczy czy zrobił głupią minę? Nie szkodzi, tak ma być. Bez pozy, naturalnie. Że kadry niechlujne, koślawe? Przecież autor też nie wylewał za kołnierz, do czego z dumą się przyznaje.