Klienci funduszy emerytalnych powinni być zadowoleni. Ich składki są dobrze pomnażane. Od początku tego roku ich wartość wzrosła średnio prawie o 9 proc. A trzeba pamiętać, że w trzecim kwartale giełda była na minusie. O ubiegłorocznym znakomitym wyniku nie ma co marzyć. W trzecim kwartale spadły wszystkie indeksy giełdowe. Także ostatni kwartał roku może nie być najlepszy.

Jedno już dziś można stwierdzić – obecny rok jest rekordowy pod względem udziału akcji w portfelach funduszy. Przeciętnie udział ten wynosił 36 proc. – wynika z danych Komisji Nadzoru Finansowego. Tak duży udział to efekt wzrostu indeksów giełdowych oraz zakupu akcji przez OFE.

Przygotowując ranking, braliśmy pod uwagę wyniki osiągnięte przez fundusze w ciągu ostatnich trzech lat oraz ośmiu lat, czyli od początku ich działalności. Przyznawaliśmy też funduszom punkty za pozycje w każdym z zestawień publikowanych przez nadzór. Dotychczas zestawień takich było 19 (w pierwszym nie wzięły udziału dwa fundusze: Allianz i Pekao).

W tej kategorii najlepiej wypada – podobnie zresztą jak wcześniej – ING Nationale-Nederlanden. Jego średnia pozycja w rankingach jest najwyższa (co jest wyrażone najniższą liczbą). To oznacza, że często był na najwyższych miejscach (np. na pierwszym czy drugim).

Za nim z niedużo gorszym wynikiem plasuje się Polsat. Dalej są: PZU Złota Jesień, Generali i Nordea. Ta piątka nie zmieniła się w porównaniu z podobnym zestawieniem sprzed pół roku. Zmiana jest na szóstej pozycji. Awansował tu Commercial Union. AIG przesunął się w zestawieniu aż o dwa oczka w górę. Jest ósmy, a był dziesiąty. Spadek o jedną pozycję zanotowały natomiast: Dom, Bankowy i Allianz.Najlepszy w tej części rankingu ING NN otrzymał maksymalną liczbę punktów – 10. Każdy kolejny fundusz dostawał mniej punktów proporcjonalnie do tego, o ile jego wynik był słabszy niż najbliższego konkurenta. Funduszowi, który zajął ostatnie miejsce (Skarbiec-Emerytura), nie przyznaliśmy żadnego punktu.

Przy okazji ustaliliśmy, ile razy poszczególne fundusze miały wynik lepszy od średniego wyliczonego dla wszystkich. Dla klientów najbardziej korzystna jest taka sytuacja, gdy ich fundusz wypracowuje stabilne wyniki, najlepiej wyższe od przeciętnych. Średnia stopa zwrotu jest bowiem punktem odniesienia, czyli benchmarkiem, dla inwestycji OFE.

We wszystkich dziewiętnastu zestawieniach powyżej średniej był ING Nationale-Nederlanden. Nikomu innemu to się nie udało. Wynik powyżej średniej dość często osiągał fundusz PZU Złota Jesień (15 razy), Polsat (13) oraz Generali (12). Najsłabiej w tej kategorii wypadły Aegon, Skarbiec-Emerytura oraz Pocztylion.

Oprócz kolejności w zestawieniach nadzoru na pozycję danego OFE w naszym rankingu znacząco wpływał wynik wypracowany w ciągu ośmiu lat pomnażania składek (czyli od początku funkcjonowania OFE). W tej kategorii liderem jest Polsat. Jego stopa zwrotu w tym okresie przekroczyła 211 proc. Zysk Polsatu jest o ponad 16 pkt proc. lepszy w porównaniu z kolejnym w zestawieniu ING NN, prawie o 40 proc. wyższy od średniej wyliczonej dla wszystkich OFE i o ponad 56 pkt proc. lepszy od wyniku najsłabszego Skarbca-Emerytury.W tej części rankingu Polsat otrzymał najwięcej, bo aż 30 punktów. Zasada przyznawania punktów była taka sama jak wcześniej.

Każdy kolejny fundusz otrzymywał mniej punktów proporcjonalnie do wypracowanego wyniku. Ostatni OFE dostawał zero.W trzecim kwartale tego roku Polsat dotkliwie odczuł spadek indeksów na giełdzie. Ceny akcji małych i średnich spółek, których ten fundusz ma więcej od konkurentów, zmalały najmocniej. Dlatego po dziewięciu miesiącach tego roku Polsat jest dopiero siódmy. Ale pod względem wyników za ostatnie 12 miesięcy – drugi. W dłuższych okresach nie spada poniżej drugiego miejsca.

W zestawieniu obejmującym ośmioletni okres za Polsatem jest ING NN, który dobrze wypada w długim czasie, ale nie nadzwyczajnie w tym roku. Piotr Kaczmarek, członek zarządu i dyrektor Departamentu Inwestycyjnego ING NN PTE, przyznaje, że w tym roku konkurencja okazała się lepsza w konstruowaniu portfela. Jak się okazało, idealny portfel powinien składać się z akcji średniej wielkości spółek z sektorów: chemicznego, budowlanego, handlu oraz usług. A nie powinno być w nim np. spółek telekomunikacyjnych.

W tym roku ING NN znajduje się na dole zestawień. Wcześniej nie najlepszy był dla niego 2004 r. Nie można wykluczyć, że wpływ na tegoroczny wynik miała zmiana głównego nadzorującego inwestycje. Rok temu z PTE odszedł Jarosław Jamka, wiceprezes odpowiedzialny za inwestycje. Ale trzeba przyznać, że mimo to ING NN ma najbardziej stabilny skład zarządzających ze wszystkich OFE. Te same osoby współtworzą od lat sukces funduszu.

Ten rok jest też słabszy dla Generali. Fundusz ten zajmuje trzecią pozycję w zestawieniu ośmioletnich stóp zwrotu. Dotychczas zazwyczaj plasował się wysoko i osiągał stabilne wyniki. W ciągu dwóch ostatnich lat jest trzeci.W zestawieniu dotyczącym ośmiu lat inwestowania składek na czwarte miejsce (z piątego) awansował Commercial Union. Widać znaczną poprawę jego wyników. Od trzech lat szefem zarządzania środkami jest Michał Szymański. Przeprowadził on istotne zmiany w składzie zespołu zajmującego się inwestycjami.

Przyniosły one dobre efekty i gorsze czasy fundusz ten ma już prawdopodobnie za sobą.Za Commercial Union na piątym miejscu jest Dom, który ostatnio radzi sobie gorzej. Przez długi czas był wystawiony na sprzedaż. Potem właściciel zdecydował, że Dom będzie działać samodzielnie i rozpoczęły się prace nad nową polityką inwestycyjną. Zmienił się skład zarządzających. Odeszły osoby, które pracowały w czasach świetności funduszu: Waldemar Gębuś (był dyrektorem departamentu zarządzania) i Paweł Homiński (zarządzał portfelem akcyjnym, teraz jest w Noble TFI). Nowym dyrektorem departamentu zarządzania został Jacek Koczwara (wcześniej krótko był w OFE Allianz), a Pawła Homińskiego zastąpił Sergiusz Frąckowiak. Zobaczymy, co te zmiany przyniosą.

W zestawieniu ośmioletnich wyników inwestycyjnych na szóstym miejscu znajduje się PZU Złota Jesień, a na siódmym Pekao. Pierwszy z tych funduszy już od dłuższego czasu inwestuje stabilnie. Plasuje się wysoko w każdym z analizowanych przez nas okresów, choć nigdy nie jest na samym szczycie. Za inwestycje w tym OFE odpowiada Andrzej Sołdek (od 2003 r. członek zarządu), Marek Jezierski i Marek Sojka, którzy pracują w tej instytucji już od wielu lat (Marek Sojka od początku). Niedawno do OFE PZU przeszedł Sebastian Bogusławski. Wcześniej pracował w OFE Pekao, który w tym roku jest numerem jeden, a w zestawieniach obejmujących okresy do czterech lat zwykle pierwszy lub drugi. OFE Pekao ma nowego dyrektora odpowiedzialnego za inwestycje. Jest nim Roman Sosnowski. Zobaczymy, czy uda mu się utrzymać dobre miejsca.

Ósma w rankingu pod względem ośmioletnich wyników jest Nordea, a dziewiąta Axa (pół roku wcześniej było tak samo). Oba fundusze ostatnio nie zachwycają efektami działalności inwestycyjnej. W Nordei zmienia się właśnie zarządzający. Tomasz Kołodziejak odchodzi po roku pracy.

Od czerwca ubiegłego roku pieniędzmi przyszłych emerytów w Allianz zarządza Paweł Wilkowiecki. Już teraz widać poprawę. W ośmioletnim okresie fundusz awansował z jedenastej na dziesiątą pozycję, a w dziewięciomiesięcznym okresie jest czwarty.

Duży skok zanotował AIG. Pół roku temu w zestawieniu obejmującym osiem lat był trzynasty, teraz jest o dwa miejsca wyżej. Fundusz ten od kilku lat inwestuje bardziej skutecznie. W okresach nie dłuższych niż pięć lat zwykle jest trzeci. Konsekwentnie idzie w górę. Dyrektorem odpowiedzialnym za inwestycje jest tam Rafał Mikusiński, związany z tym funduszem od 1999 r. (od końca 2004 r. pełni funkcję dyrektora).

O dwa miejsca spadł Pocztylion. Od lipca nowym zarządzającym w tym OFE jest Andrzej Bąk. Zastąpił on Roberta Woźnego, który przeszedł do Aegon PTE (d. PTE Ergo Hestia), a wcześniej był związany z OFE Polsat. Aegon w tym roku radzi sobie lepiej niż poprzednio, ale do nadrobienia ma wciąż bardzo dużo. W ośmioletnim okresie inwestowania składek jest trzynasty, a pół roku temu w podobnym zestawieniu zajmował ostatnią pozycję.

W rankingu z ośmioletnimi wynikami dwa ostatnie miejsca zajmują: Bankowy (jest czternasty, pół roku temu był dwunasty) i Skarbiec-Emerytura (jest piętnasty, był o jedno miejsce wyżej). Pierwszy z nich już od pewnego czasu ma kłopoty. W każdym z badanych okresów jest w dole zestawień, także w tym roku. Kolejny nowy dyrektor inwestycyjny, Adam Kałdus oraz jego nowy zastępca Tomasz Rak, który zajmie się częścią akcyjną portfela, dostali rok na poprawienie wyników, tak aby zbliżyły się one do średniej rynkowej.

Zmiany przeprowadzono też w Skarbcu–Emeryturze. W styczniu zarządzanie aktywami powierzono Andrzejowi Kępie, a Grzegorz Zatryb, który robił to do tego czasu, teraz nadzoruje inwestycje. Skarbca-Emeryturę chce przejąć Aegon. W tym miesiącu do nadzoru ma wpłynąć wniosek w tej sprawie.

stopę zwrotu z inwestycji mierzoną przyrostem wartości jednostki rozrachunkowej; przyrost ten został wyliczony za okres od końca września 1999 r. (wtedy działały już wszystkie fundusze) do końca września 2007 r. (osiem lat);

stan hipotetycznego konta; założyliśmy, że od września 1999 r. do września 2007 r. na konto w każdym funduszu regularnie co miesiąc wpływało 100 zł; kwota ta – po pobraniu opłat – była zamieniana na jednostki rozrachunkowe według ich wartości na koniec miesiąca; w ten sposób oszacowaliśmy, ile pieniędzy zostało zgromadzone na hipotetycznym koncie w każdym OFE;

ryzyko inwestycyjne mierzone na dwa sposoby; pierwszy to miernik Sharpe’a, który wskazuje na relację stopy zwrotu uzyskanej przez fundusz w okresie od września 1999 r. do września 2007 r. do ryzyka ponoszonego przez dane OFE; drugi miernik to tzw. tracking error, który ocenia wyłącznie ryzyko inwestycyjne ponoszone przez fundusze;

pozycję funduszu w kolejnych zestawieniach przygotowywanych przez nadzór emerytalny; zestawienia te są obecnie publikowane co pół roku i uwzględniają trzyletnie stopy zwrotu z inwestycji; wcześniej były prezentowane co kwartał i uwzględniały dwuletnie stopy zwrotu;

Trzy pierwsze kryteria umożliwiały zdobycie maksymalnie po 30 punktów, a ostatnie kryterium (pozycje w zestawieniach publikowanych przez nadzór) – 10 punktów. W sumie fundusz mógł dostać maksymalnie 100 punktów.

AEGON -pod obserwacją- Nowy właściciel tego funduszu (dawniej była to Ergo Hestia) wprowadza swoje porządki, co już pozytywnie przekłada się na wyniki inwestycyjne. Czy jest to trwała poprawa, nie wiadomo. Fundusz ma do odrobienia duży dystans dzielący go od najlepszych konkurentów. W zestawieniach obejmujących dłuższe okresy zwykle znajduje się w ogonie.

AIG -stabilnie- Mimo słabszej koniunktury na giełdzie w tym roku wypada bardzo dobrze. Zresztą stabilnie inwestuje już od kilku lat. Wysoko plasuje się w rankingach dotyczących okresów do pięciu lat inwestowania. W dłuższych okresach wypada gorzej, ponieważ na początku działalności wiodło mu się słabo.

ALLIANZ -poprawa- W tym roku widoczna jest poprawa wyników – fundusz zajął czwarte miejsce. Przez długi czas miał spore problemy z wynikami i lądował w dole zestawień. Wciąż znajduje to odzwierciedlenie w rankingach obejmujących długie okresy.

AXA -pod obserwacją- W tym roku fundusz znajduje się w połowie zestawienia. Jego wyniki są zbliżone do średnich na rynku. Z jednoznaczną oceną musimy się wstrzymać.

BANKOWY -pogorszenie- W tym roku jest na dole zestawień dotyczących poszczególnych kwartałów. Od niedawna inwestowaniem zajmują się nowe osoby. Być może ich działania doprowadzą wreszcie do poprawy wyników funduszu.

COMMERCIAL UNION -poprawa- W tym roku inwestuje bardzo dobrze. Najgorszy okres ma już chyba za sobą. W zestawieniu obejmującym cały okres od początku działania OFE zajmuje wysoką czwartą pozycję.

DOM -pogorszenie- Fundusz ten jest w trakcie tworzenia nowej strategii inwestycyjnej (jego akcjonariusz zrezygnował z planów połączenia z Axą). Poza tym zmienił się skład departamentu zarządzania aktywami. Wszystko to na razie negatywnie odbija się na wynikach. W rankingu dotyczącym najdłuższego, ośmioletniego okresu wypada wciąż bardzo dobrze.