Konkurencja między kopalniami wymusza głębokie cięcia kosztów

Prywatyzacja spółek węglowych, inwestycje w kopalniach, bezpieczeństwo załóg i rozwój energetyki opartej na węglu, a także współpraca na linii kopalnie – producenci maszyn górniczych – to tematy, które zdominowały „Węgiel i co dalej” – forum „Rz” i „Parkietu”, które odbyło się 27 maja w Katowicach.

[srodtytul]Giełda nie tylko dla Bogdanki[/srodtytul]

– Debiut Bogdanki i New World Resources to pozytywny sygnał – mówił Stanisław Gajos, prezes Katowickiego Holdingu Węglowego. Trwa trzecie podejście do debiutu KHW (w 2005 r. zmienił się rząd, w 2008 r. przyszedł kryzys). – Wznowiliśmy prace, spotykamy się z doradcą prywatyzacyjnym – tłumaczył.

Pytany o inwestora strategicznego dla KHW powiedział, że takie inicjatywy wychodzą od związkowców. To zaskoczyło m.in. Wacława Czerkawskiego, wiceszefa Związku Zawodowego Górników w Polsce, który podkreślał, że górnicy trzymają się strategii dla branży, która mówi o prywatyzacji kopalń przez giełdę przy zachowaniu pakietu kontrolnego Skarbu Państwa.

– W Polsce, gdzie byliśmy pierwszą firmą węglową na giełdzie, chcieliśmy pokazać, że spółka surowcowa może być łakomym kąskiem dla inwestorów – mówił Ján Fabián, członek zarządu New World Resources, holenderskiego koncernu wydobywczego obecnego na GPW, ale i na parkietach w Londynie i Pradze. – Gdy firma jest publiczna, staje się bardziej transparentna.

Jacek Korski, wiceprezes Kompanii Węglowej (KW), ujawnił, że rozpocznie ona przygotowania do debiutu giełdowego w 2015 r. Choć to odległa data, to taka deklaracja padła po raz pierwszy. – Mamy pięć lat, by przygotować się do prywatyzacji i zrobić wiele w kierunku dialogu społecznego – tłumaczył Korski. Przypomniał, że KW nie może myśleć o prywatyzacji wcześniej, bo ma jeszcze do spłaty 1 mld zł zobowiązań przejętych po upadłych spółkach węglowych, z których została stworzona.

– Każda prywatyzacja firm węglowych będzie dobra, byle nie były to nadal jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Zarządzanie nimi nie może leżeć w gestii wyłącznie jednego polityka, bez względu na to, kto rządzi. Górnictwo węgla kamiennego to branża, która do kas państwa i gmin wpłaca rocznie 6,5 – 7 mld zł. Dlatego też trzeba powalczyć o nienakładanie na nią nowych podatków, jak ten od podziemnych wyrobisk, którego żądają gminy. Czekamy na rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego – przypominał Janusz Olszowski, prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej.

– Mówienie o prywatyzacji to odwracanie uwagi od problemów górnictwa, m.in. gorszych warunków pracy – kwitował Czerkawski.

Zdaniem Stanisława Gajosa, szefa KHW, to giełda jest środkiem do pozyskania pieniędzy na rozwiązanie tych problemów w momencie, gdy utrudniony jest dostęp do kapitału od banków.

– Nawet pełna prywatyzacja nie powoduje niczego złego, wręcz przeciwnie. Spółka ma środki na inwestycje, akcjonariusze są zainteresowani jej rozwojem. Prywatny akcjonariusz nie jest taki straszny – przekonywał Zbigniew Stopa, wiceprezes Lubelskiego Węgla Bogdanka. Ta kopalnia, gdy w marcu Skarb Państwa za 1,1 mld zł sprzedał OFE swój pakiet większościowy, jest już całkowicie prywatna. A od jej debiutu nie minął nawet rok.

[srodtytul]Rygory emisji CO[sub]2[/sub] zabójcze dla sektora[/srodtytul]

– Zwiększenie rygorów emisji CO[sub]2[/sub] jest śmiertelnym zagrożeniem dla naszej branży – stwierdził Czerkawski. Zaznaczył, że samo podnoszenie protestów przez polskie przedsiębiorstwa nie wystarczy. – Możemy sobie co najwyżej pokrzyczeć, ale żeby działania przynosiły efekty, trzeba zdobyć poparcie co najmniej 30 proc. krajów UE – dodał.

Stanisław Gajos podkreślił, że polskie kopalnie, w tym KHW, starają się poruszać tę kwestię na forum międzynarodowym. Jego zdaniem ze strony pracodawców w Hiszpanii i Niemczech polskie firmy mogą liczyć na wsparcie. Nie brak również zrozumienia ze strony niektórych przedsiębiorstw brytyjskich.

Zdaniem uczestników naszego forum technologia CCS (Carbon Capture and Storage), zakładająca wychwytywanie CO[sub]2[/sub] i składowanie go pod ziemią, nie rozwiąże wszystkich polskich problemów.

– To nie jest takie proste. Używanie wyrobisk w śląskich kopalniach do zatłaczania CO[sub]2[/sub] nie wchodzi w grę. Górny Śląsk jest jednym wielkim serem szwajcarskim i mogłoby się to źle skończyć – skomentował Piotr Litwa, prezes Wyższego Urzędu Górniczego. – Trzeba szukać innych struktur geologicznych, zwłaszcza w bliskich okolicach kopalni węgla brunatnego, które przyczyniają się do najsilniejszej emisji CO[sub]2[/sub] do atmosfery. Z bardzo wstępnych szacunków wynika, że transport CO[sub]2[/sub] na odległość większą niż 100 km może się okazać nieopłacalny.

Jak zaznaczył prezes WUG, w Niemczech są pierwsze instalacje CCS, ale tylko eksperymentalne. – Dodatkowym wyzwaniem w Polsce może być uzyskanie koncesji na składowanie CO[sub]2[/sub] oraz poparcia społecznego dla konkretnych lokalizacji pod magazyny – podsumował.

– Globalne ocieplenie to jakaś religia, której wyznawcy zapominają, że najwięcej CO[sub]2[/sub] wytwarzają morza i oceany zajmujące największy obszar na Ziemi – komentował Jacek Korski.

– A na świecie Międzynarodowa Agencja Energetyczna prognozuje w kolejnych dziesięcioleciach podwojenie zużycia węgla, m.in. w Chinach czy USA. A Europa od węgla chce odchodzić. To zagrozi jej konkurencyjności – dodał Janusz Olszowski.

Problemem kopalń, oprócz CO[sub]2[/sub], jest też metan, który przyczynia się do efektu cieplarnianego 21 razy bardziej niż dwutlenek węgla, a przy okazji jest przyczyną największych górniczych tragedii (jak wrześniowa w Wujku-Śląsku, gdzie zginęło 20 osób). Jak jednak wskazał Piotr Litwa, spółki węglowe coraz efektywniej wykorzystują ten gaz. – Przoduje Jastrzębska Spółka Węglowa, która wykorzystuje metan najefektywniej, a zakłada jeszcze zwiększenie efektywności z 71 do 95 proc. – podkreślił.

W Polsce przy wydobyciu niespełna 80 mln ton węgla rocznie wydziela się aż 855 mln m[sup]3[/sup] metanu.

[srodtytul]Miliardy na inwestycje[/srodtytul]

Spółki węglowe przygotowują już strategie na kolejne lata (ta w KHW czeka już tylko na akceptację WZA, co w przypadku tej spółki oznacza akceptację ministra gospodarki). Niemniej jednak deklaracje szefów spółek węglowych dotyczące planowanych nakładów na inwestycje są imponujące.

– Co roku zamierzamy inwestować nie mniej niż 800 mln zł – powiedział Jacek Korski, wiceprezes Kompanii Węglowej. A to oznacza, że do czasu przygotowań giełdowych skupiająca 15 zakładów spółka zainwestuje ponad 5 mld zł. Korski przyznał też, że prowadzone są analizy ekonomiczne dwóch najbardziej nierentownych zakładów Kompanii: kopalń Rydułtowy-Anna i Halemba-Wirek, które tylko w 2009 r. przyniosły w sumie ponad 400 mln zł straty netto.

Prezes KHW Stanisław Gajos przypomniał, że holding tworzy megakopalnię (połączenie zakładów Murcki-Staszic i Mysłowice-Wesoła w jeden, bardziej efektywny), by w ciągu kilku lat obciąć koszty nawet o 1 mld zł. – 60 proc. produkcji przeniesiemy poza miasta, zainwestujemy 3,5 mld zł, pozbędziemy się zbędnej infrastruktury, poprawimy bezpieczeństwo przez likwidację podpoziomów, zmniejszymy też liczebność załogi – wyliczał Gajos.

Bogdanka, która 1,5 mld zł wyda na budowę pola Stefanów, by w 2014 r. podwoić wydobycie do 11 mln ton rocznie, tylko w tym roku chce wydać na inwestycje 934 mln zł, o czym mówił Zbigniew Stopa.

Znany od lat spór między Bogdanką a Śląskiem znów dał się we znaki. KHW i KW nie wykluczają „podjęcia odpowiednich kroków” w kwestii polityki Bogdanki. Jakich? Tego spółki nie zdradziły. – Na pewno nie zarzucimy jej dumpingu – zapewnił prezes Gajos. Chodzi o to, że lubelska kopalnia obniżyła ceny węgla dla elektrowni o kilka procent, podczas gdy Śląsk utrzymał je na poziomie z 2009 r. – Jest konkurencja. Jest wolny rynek. Trzeba ciąć koszty i my to robimy – mówił wiceprezes Bogdanki.

O konieczności inwestycji, ale i cięcia kosztów mówił też Ján Fabián z NWR. – Na budowę nowej kopalni w Polsce na miejscu nieczynnego Dębieńska NWR chce przeznaczyć 350 – 400 mln euro przez pięć lat. Jeśli sytuacja na rynku się nie pogorszy, prace ruszą w przyszłym roku – mówił. Dodał też, że NWR postawił na inwestycje w bezpieczeństwo. – Na nowe wyposażenie naszych górników wydaliśmy 17 mln euro – powiedział Ján Fabián.

Koszty wydobycia rodzimego węgla to także element determinujący import węgla do Polski – od 2008 r. to ponad 10 mln ton rocznie (jesteśmy importerem netto).

– Węgiel i tak będzie paliwem naszych elektrowni. Pytanie tylko, czy nasz czy zagraniczny – mówił Olszowski. Szefowie kopalń zauważyli, że gdyby nie zaniechanie inwestycji w latach 90. w ramach restrukturyzacji kopalń, w 2008 roku spółki węglowe zaspokoiłyby popyt w kraju. Zadeklarowali też pracę nad dostosowaniem wydobycia do potrzeb rynku. Także po to, by – jak to było w 2009 roku – nie leżał on na zwałach kopalń.

Jednak tylko prezes KHW opowiada się za tym, by tworzyć fronty rezerwowe. Wiceprezesi KW i Bogdanki uznali, że są za drogie, bo ich wyposażenie za kilkadziesiąt milionów złotych po to, by wykorzystywać je tylko czasami, jest nieopłacalne. – Ale gdy jest np. katastrofa i ściana nie chodzi miesiącami, to utrata przychodów z tytułu niewydobytego węgla jest większa – przekonywał Gajos.

[srodtytul]To nie koniec kryzysu[/srodtytul]

– Rozwój spółek maszynowych, ale i węglowych jest możliwy, mimo kryzysu – przekonywał Tomasz Jakubowski, wiceprezes Famuru. – My przez ostatnie dwa lata prowadziliśmy trudną restrukturyzację, związaną m.in. z redukcją liczby pracowników z 4907 do 2845, zburzyliśmy zbędną infrastrukturę. I nasze przychody wzrosły.