Inflacja silnie uderza w polskie firmy

Tegoroczna edycja Listy 500 jest specyficzna. Z racji problemów z danymi nie można się wprost odnosić do poprzedniej edycji, ponieważ wiele danych jest nieporównywalnych. Wciąż wiele dużych podmiotów nie podało wyników za 2022 r. – tak państwowych jak i prywatnych. Dlatego zestawienie opiera się głównie na ankietach, a nie zaudytowanych sprawozdaniach finansowych.

Lista jest stabilna,jeśli chodzi o strukturę własności. Mamy 33 firmy państwowe, nieco mniej niż w latach poprzednich, co jest efektem choćby konsolidacji i przejęć realizowanych przez PKN Orlen. Ich liczba spadła, a i tak generują ponad 19 proc. sumy przychodów wszystkich firm w zestawieniu.

Resztę niemal po równo – i to zarówno pod względem liczby firm, jak i udziału w ogólnych przychodach – dzielą prywatne przedsiębiorstwa: przedstawiciele kapitału zagranicznego jak i polskiego. Jednych i drugich jest po ok. 230, z 40-proc. udziałem w przychodach.

Liderzy bez zmian

Bardzo nieznacznie zmienia się czołówka zestawienia. Lider jest bezdyskusyjny – to PKN Orlen, który prowadził w niemal wszystkich edycjach, a teraz jeszcze pogłębia przewagę nad rywalami, zarówno dzięki rozwojowi, jak i wchłonięciu Lotosu oraz PGNiG. Z 277,6 mld zł przychodu jest trzy razy większy niż kolejna firma na liście, Jeronimo Martins Polska. Ten operator sieci Biedronka przekroczył poziom 85 mld zł, jest nie tylko największą spółką zagraniczną, ale i jednym z największych pracodawców w kraju. Nad trzecim na podium PGE ma niemal 12 mld zł przewagi, co sugeruje, że o ile nie dojdzie do kolejnych transakcji konsolidacyjnych w państwowych koncernach, sytuacja nie zmieni się prędko. Z czołowej dziesiątki zniknęły wspomniane Lotos i PGNiG, pojawił się Tauron. Mocno awansował Totalizator Sportowy. Czołówka zestawienia to jednak najsilniejsza reprezentacja państwowych koncernów.

W analizie przychodów firm w zestawieniu od razu rzuca się w oczy efekt inflacji, średnia dynamika wzrostu przychodów w 2022 r. wyniosła aż niemal 27 proc., co pokazuje jak ogromnym wyzwaniem dla przedsiębiorstw jest tak szybki wzrost kosztów. Przerzucanych na nabywców, co oznacza wysoki wzrost sprzedaży, jednak po stronie rentowności zazwyczaj są duże spadki. Większość firm przyznaje, że i tak nie jest w stanie przerzucać w całości wzrostu kosztów, ponieważ konsumenci nie zaakceptowaliby tak wysokiego wzrostu cen. Dodatkowo sklepy naciskają na organizowanie nowych promocji, ponieważ teraz to właśnie cena jest głównym kryterium wyboru miejsca na robienie zakupów.

W ujęciu branżowym wciąż zdecydowanie najwięcej jest firm handlowych – w sumie sektor reprezentuje aż 119 podmiotów, przy czym więcej jest reprezentantów sektora hurtowego niż detalicznego. Tych ostatnich jest 40, są to wielkie firmy w czołówce zestawienia jak wspomniana już Biedronka, a także Żabka Polska, Lidl czy Dino. Te firmy obecne zawirowania inflacyjne odczuwają w pierwszym rzędzie, choć sytuacja rynkowa, przekładająca się na droższe nośniki energii, logistykę, uderza we wszystkie sektory. Do tego dochodzi presja na wzrost płac, co powoduje, że rok ten był wyjątkowo wymagający, a dodatkowo zapoczątkowane wówczas zjawiska zostaną z nami na dłużej. W efekcie ponad 60 proc. Polaków nie wierzy w to, że ceny zaczną spadać.

Kiepskie prognozy

Obserwując tempo wzrostu płac, a także spadek oszczędności i racjonalne zachowania konsumentów, prof. Marian Noga z Uniwersytetu WSB Merito przewiduje, że dynamika podwyżek cen w sklepach będzie wolniejsza. Raport o inflacji NBP z marca br. pokazuje, że do marca 2025 roku tempo wzrostu wynagrodzeń wyprzedzać będzie dynamikę przewidywanych podwyżek cen i inflacji. Według eksperta w tej sytuacji konsumenci muszą być przygotowani na długotrwałość wzrostu cen – powolną, ale trwającą może nawet przez pięć lat.

– Widać, że dynamika wzrostu cen spada, ale dość wolno. Jest to oczywiście dobra informacja dla konsumentów, ale chyba raczej niezbyt zadowalająca. W naszej ocenie średnie podwyżki cen w sklepach – patrząc na całość analizowanych kategorii – przez kilka, a być może nawet i kilkanaście, najbliższych miesięcy wciąż będą r./r. dwucyfrowe, poza drobnymi wyjątkami – prognozują analitycy z UCE Research. – Na rynku będziemy też co jakiś czas obserwować duże skoki cen poszczególnych towarów.

Wszystko wskazuje na to, że kolejna edycja listy będzie wyglądała bardzo podobnie. Ceny wciąż rosną – w marcu wzrost r./r. wyniósł 23,7 proc., w lutym 20,8 proc., a w styczniu 20 proc. W kwietniu br. codzienne zakupy zdrożały średnio o 20,4 proc.

W cieniu wojny

Atak Rosji na Ukrainę był wstrząsem pod każdym względem, a jego efekt pozostanie z nami jeszcze długo. Co więcej, niemożliwe wręcz jest oszacowanie, jakie będę skutki inwazji na Ukrainę. Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika jednak, że będą one duże, odczuwalne przez lata i dotkną wielu krajów Europy. – Gospodarcze konsekwencje wojny odczuwać będzie większość krajów UE, a tym w Polska – podkreśla Piotr Arak, dyrektor PIE. Chodzi o zjawiska tego typu jak zawirowania w cenach surowców energetycznych czy wpływ wojny na globalne ceny żywności, której Ukraina jest ogromnym producentem. W efekcie na światowych rynkach ceny są o ok. 40 proc. wyższe od tych z lat 2014–2016, a Polska i liczne państwa europejskie zmagają się ze skutkami tzw. kryzysu zbożowego w wyniku niekontrolowanego napływu taniej produkcji z Ukrainy.

Zawirowania za wschodnią granicą już wpływają też na potencjał eksportowy polskich podmiotów. Polska będzie musiała zmienić m.in. łańcuchy dostaw metali – w 2021 r. blisko 10 proc. sprowadzonego żelaza i stali pochodziło z Ukrainy, a drugie tyle trafiało do nas z Rosji i Białorusi. Dostawy ze Wschodu będą trudne do zastąpienia. Ukraina jest też dla Polski ważnym dostawcą olejów roślinnych, półproduktów do produkcji pasz, miodu oraz niektórych półproduktów z drewna, za to dla niektórych krajów UE – np. wiązek elektrycznych do aut.

Obecnie największy udział w eksporcie, jeśli chodzi o firmy reprezentowane w zestawieniu, mają producenci paliw i energii – to 23 proc. 15,9 proc. mają z kolei producenci aut. W czołówce są też urządzenia elektroniczne, choć spadająca konsumpcja, także na rynkach zachodnich, jest kiepskim prognostykiem dla tych sektorów na kolejne miesiące.

Firmy ujęte w zestawieniu zatrudniają niemal 1,9 mln osób. Najwięcej firmy handlu detalicznego – to aż 330 tys. osób. Niemal 300 tys. pracuje w sektorze budowniczym, a 220 tys. w usługach finansowych i informatycznych.

Jedyne takie zestawienie

Lista 500 to najstarsze i najpełniejsze zestawienie obrazujące wyniki największych polskich przedsiębiorstw. Pierwsza Lista 500 została opublikowana w 1999 roku i zawierała dane firm za 1998 rok. Na pierwszym miejscu wówczas znalazły się Polskie Sieci Elektroenergetyczne, które w 1998 roku osiągnęły przychody w wysokości 13,5 mld zł, drugie miejsce przypadło Petrochemii Płock (obecnie PKN Orlen), której przychody przekroczyły 12,6 mld zł, podium zamykała Telekomunikacja Polska (obecnie Orange Polska) z przychodami 10,6 mld zł. To jedyna edycja, gdy liderem nie był PKN Orlen. Lista rosła, podnosił się próg wejścia do zestawienia – obecnie, by się na nim znaleźć, firma musi wygenerować co najmniej 668 mln zł przychodów ze sprzedaży. W ramach publikacji przyznawane są też nagrody Orłów dla najlepszych wśród liderów branżowych.

Kapituła Orłów komentuje: