Rowerzysta poprowadzi samochód

Dość prosta w sensie legislacyjnym nowelizacja art. 42 § 2 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/1995_99/DU1997Nr%2088poz%20553.asp]kodeksu karnego[/link] wyeliminowała z treści tego przepisu dwukrotnie użyte słowo “mechanicznych”. W ten sposób wprowadziła doniosłe skutki w zakresie orzekania wobec nietrzeźwych (i będących pod wpływem środków odurzających) kierujących środka karnego, tj. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. [link=http://akty-prawne.rp.pl/dzienniki/du/2011/17/poz.78.htm]Nowela z 25 listopada 2010 r. (DzU nr 17, poz. 78)[/link] wchodzi w życie 25 lutego 2011 r.

[srodtytul]Zastrzeżenia Trybunału[/srodtytul]

Praprzyczyną tej zmiany był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 kwietnia 2009 r. (P 7/08), w którym stwierdzono, że art. 178a § 2 k. k. jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z jej art. 2 i art. 31 ust. 3. Na gruncie tej sprawy zrodziły się wątpliwości co do prawidłowości regulacji z art. 42 § 2 k. k. Wobec tego Trybunał Konstytucyjny 5 maja 2009 r. (S 2/09) wydał postanowienie sygnalizacyjne, w którym dostrzegł – odnotowany wcześniej również przez praktyków i przedstawicieli doktryny – niewłaściwy zakres podmiotowy zakazu z art. 42 § 2 k. k. W treści postanowienia, zwracając uwagę na niespójność tej regulacji z systemem prawnym Rzeczypospolitej, zasygnalizował Sejmowi potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu zmiany stanu prawnego.

Zastrzeżenia Trybunału wiązały się bowiem z faktem, że przepis art. 42 § 2 k. k. nie tylko pozwalał, ale wręcz nakazywał surowsze traktowanie w zakresie orzekanych środków karnych nietrzeźwych kierowców pojazdów niemechanicznych (głównie rowerów) niż kierowców pojazdów mechanicznych (głównie samochodów).

[srodtytul]Jednośladowy miał gorzej[/srodtytul]

Przed nowelizacją sytuacja procesowa nietrzeźwego rowerzysty przedstawiała się znacznie gorzej niż nietrzeźwego kierującego samochodem. W obu wypadkach, na podstawie art. 42 § 2 k.k., sąd obligatoryjnie orzekał zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju. Ponadto w stosunku do nietrzeźwych rowerzystów, na podstawie art. 42 § 1 k.k., orzekano dodatkowy środek karny, tj. zakaz prowadzenia określonego rodzaju pojazdu niemechanicznego (rowerów).

Jakkolwiek ww. przepis przewidywał fakultatywność w orzekaniu zakazu prowadzenia rowerów, ponieważ przesłanką do takiego orzeczenia było skazanie osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynikało, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji, to w rzeczywistości orzekanie tego środka karnego następowało właściwie zawsze.

Jednoczesne orzekanie obu rodzajów zakazu było (i jest) dopuszczalne, ponieważ w polskim prawie karnym nie obowiązuje zasada konkurencji środków karnych rozumiana jako możliwość orzeczenia tylko jednego środka karnego i wyłączenia możliwości orzeczenia innego środka w tym samym postępowaniu i wobec tej samej osoby (zob. postanowienie SN z 25 października 2007 r., I KZP 32/07).

Zasadność praktyki orzekania wobec nietrzeźwych rowerzystów nie tylko obowiązkowego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, ale również zakazu prowadzenia rowerów, znalazła również potwierdzenie w linii orzeczniczej Sądu Najwyższego (m.in. uchwała z 26 września 2002 r., I KZP 20/02, wyrok z 6 lipca 2006 r., IV KK 146/06, postanowienie z 29 sierpnia 2007 r., I KZP 29/07). Wskazuje się, że konieczność orzeczenia zakazu prowadzenia rowerów wynika z faktu, że środek karny w postaci zakazu prowadzenia określonego rodzaju pojazdu powinien dotyczyć przede wszystkim tego pojazdu, który był przedmiotem czynności wykonawczej, czyli przy użyciu którego popełniono przestępstwo.

W rezultacie przed nowelizacją mieliśmy do czynienia z paradoksalną sytuacją, w której sprawca przestępstwa z art. 178a § 2 k.k., którego czyn – co do zasady – cechuje mniejszy stopień społecznej szkodliwości, ponosił dalej idące dolegliwości niż sprawca czynu z art. 178a § 1 k.k. Tak więc wobec kierującego rowerem orzekano również zakaz prowadzenia samochodów, mimo że jego czyn nie pozostawał w jakimkolwiek związku z prowadzeniem samochodu w stanie nietrzeźwości. Reguła “podwójnego karania” nie funkcjonowała natomiast w przypadku nietrzeźwych kierujących pojazdami mechanicznymi, wobec których nie orzekano zakazu prowadzenia rowerów.

[srodtytul]Racjonalne orzekanie[/srodtytul]