Służbowe party po japońsku

W oknie drapacza chmur vis-à-vis tokijskiego hotelu Hilton całą noc pali się światło. Nie dlatego, że jest tak wysoki i musi być widoczny dla samolotów. One nie latają nad centrum Tokio.

W tym biurowcu całą noc pracują ludzie.

A jak nie pracują, to drzemią z głową opartą na biurku.

Przez kolejne noce światło w budynku gaśnie to o 2, to o 3. Europejczyk może nie spać w Tokio o tej porze, bo u niego w domu jest 8 albo 9 wieczorem. Dla tokijczyków ta pora oznacza resztę nocy spędzoną w pracy.

Metro kursuje od 5 do 23. Taksówki są niedrogie, ale też zależy, dokąd się jedzie, bo miasto jest rozciągnięte na kilometry. Są autobusy, ale w nocy kursują rzadko. Jaki stąd wniosek? Że jeśli uciekło ostatnie metro, to można jeszcze trochę popracować.

Albo wyjść do sklepu 7-Eleven i kupić coś do jedzenia. Od godz. 20 porcje sushi są przecenione i 12 kawałków, z naprawdę świeżym tuńczykiem i ośmiornicą, kosztuje nie więcej niż 2 dol. Kilkadziesiąt jenów kosztują ryżowe kanapki onigiri zawinięte w glony. Kupić tam można też koszulę, bieliznę na zmianę, skarpetki. Nawet czarny krawat, gdyby się okazało, że akurat ktoś ma następnego dnia pogrzeb, a nie było czasu pojechać do domu się przebrać.

No i w bród alkoholu. Sake w kartonikach z rurką. Jeśli ktoś nie lubi na zimno, zawsze może w pracy podgrzać. A potem przyjemnie się zdrzemnąć gdzieś na ławce. Taki zmęczony człowiek jest normalnym widokiem na ulicy czy stacjach kolejowych. I jest bezpieczny, bo najczęściej nie ma go z czego okraść.

Pieniądze u kobiety

Bo pieniądze w Japonii trzymają kobiety. I to one decydują, na co i kiedy mają być wydawane. Żonaci mężczyźni dostają kieszonkowe, z którego muszą opłacić rachunki za telefon, lunch, no i oczywiście udział w nomikai, czyli wyjściu z kolegami z pracy na drinka.

Jak wynika z badań Shinsei Bank, średnie kieszonkowe nie przekracza 39,6 tys. jenów, czyli niespełna 400 dol. To nie jest dużo, bo jeśli ktoś nie jest w stanie wytrzymać do wieczornego przecenionego sushi, przyjdzie mu zadowolić się miską makaronu soba bądź udon w zupie albo z dodatkami. Od 240 jenów w górę, zależnie od dodatków. Nomikai to już znacznie droższa przyjemność – średnio ok. 3 tys. jenów.

Te 400 dol. oznacza, że żona jest wyjątkowo hojna. Jeśli już tak jest, to zdarza się, że mężczyzna, idąc do pracy, dostanie jeszcze bento, czyli pudełko z lunchem. Ale zdarzają się kieszonkowe np. tylko po 10 tys. jenów.

Sami Japończycy zauważają, że to popracowe picie robi się już coraz mniej popularne. Bo kosztuje drogo i długo trwa. W końcu nie ma mowy, aby opuścić party, zanim wyjdzie szef. A dopóki jest, trzeba pić, i robią to i kobiety, i mężczyźni.

Shinsuke Suzuki, konsultant biznesowy, uważa jednak, że ilekolwiek by panie dawały panom, nomikai i tak nie zniknie.

Najczęściej etyka nakazuje Japończykom samym się zwolnić, gdy widzą, że nie ma dla nich pracy

– To bardzo ważna część życia korporacyjnego. I powiedzmy sobie prawdę. Niełatwo dostać awans. Jeśli ktoś zbyt często wymiguje się od wyjścia na drinka po pracy, nie ma co na to liczyć. W mojej praktyce jako konsultant współpracowałem z kilkudziesięcioma firmami i widziałem, jakim błędem było, kiedy niektórzy pracownicy nie byli w stanie zrozumieć, jak ważne jest nomikai – mówi Suzuki. – Po prostu idziesz – awansujesz. Nie idziesz, zapomnij o awansie. To wszystko.

Jego zdaniem pójście na drinka po pracy, zwłaszcza gdy idzie także szef, to żaden gorszący zwyczaj, tylko pokazanie, jak bardzo z pracą jesteśmy związani. – Jeśli ktoś nie jest pracownikiem posiadającym wyjątkowe umiejętności techniczne, to tak naprawdę niczym się nie wyróżnia. Jeśli więc zależy ci na awansie, nie ma innego wyjścia, jak iść na party, obojętne, czy tego chcesz czy nie. I jest to znacznie efektywniejsze niż praca w biurze do 2 w nocy – mówi.

Przyznaje, że wielu Japończyków buntuje się przeciw takiemu postrzeganiu. Ale najczęściej po pracy pójdą na jednego, drugiego, trzeciego. Liczba lokali i lokalików, gdzie można się napić alkoholu, jest niebywała.

No dobrze. Ale przecież to kosztuje, a kobiety coraz mniej chętnie dają pieniądze na alkoholowe pogaduchy. – Po pierwsze, można sobie darować lunch albo przekonać żonę, że takie wyjście to inwestycja, bo zawsze awans oznacza więcej pieniędzy. Może twój organizm nie będzie zadowolony, ale twój portfel z pewnością utyje – uważa Suzuki. A nie ma szansy, żeby odmówić napicia się z szefem. To największa możliwa obraza.

To dlatego podczas spotkania w większym gronie pracownicy wyraźnie się ożywiają, kiedy podchodzi do nich szef. On sam najczęściej bacznym okiem sprawdza, czy wszyscy mają coś w kieliszkach (szklankach), a potem wszyscy zgodnie i z szerokim uśmiechem mówią „Kanpai!" (na zdrowie!). I można rozmawiać dalej. Bo szef po rzuceniu kilku żartów odchodzi do kolejnej grupy i rytuał się powtarza.

Jak to się dzieje, że tak mało jest w Japonii wypadków spowodowanych przez pijanych kierowców? Bo pijany z zasady nie wsiada do auta. Prześpi się w pracy albo w malutkiej hotelowej dziupli.

Od stażu do emerytury

Co Japończyków trzyma tak długo w jednym miejscu pracy? Ten kraj jest znany z tego, że większość pracowników zaczyna od stażu w jednej firmie i pod koniec życia zawodowego odchodzi na emeryturę. Na spotkaniach w japońskich korporacjach możemy usłyszeć o zespołowym duchu czy pracy zespołowej, ale nie oznacza to nic innego jak lojalność wobec pracodawcy i szefa. Który zresztą wcześniej był tak samo lojalny wobec swojego szefa.

To co, że ta praca zespołowa doprowadza do skrajnego wyczerpania, że często pracownicy śpią z głowami na biurkach? – Że zdarza się to w ciągu dnia? Nie szkodzi. Przecież każdy może zostać po godzinach i odpracować przespany czas – mówi Suzuki.

Zresztą nie ma chyba Japończyka, który nie powiedziałby, że jest dumny ze swojej firmy. I jest nie do pomyślenia, by ktoś wyszedł o 18, bo skończył się czas pracy, choć praca się nie skończyła. Chyba że chodzi o pracowników na taśmie pracujących na trzy zmiany, jak to jest w większości fabryk, które nadal chcą nadrobić czas utracony z powodu tsunami.

Wielu pracodawców mówi o pracownikach „rodzina". Tym trudniej było im prowadzić restrukturyzację zatrudnienia, kiedy przyszedł kryzys w ?2008 r. i potem kolejny w 2011, po tsunami. Najczęściej jednak etyka Japończyków nakazuje im samym się zwolnić, kiedy widzą, że nie ma dla nich pracy. Szef nie daje zleceń, maszyna stoi.

Mimo tych godzin w pracy według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) statystyczny Japończyk przepracowuje średnio 1747 godzin wobec średniej w krajach OECD wynoszącej 1765. Ale OECD ma swoje dane, a Japończycy swoje, które dowodzą, że 85 proc. pracuje w nadgodzinach, które nie były rejestrowane.

Z kolei badania prof. Kazuya Ogury z Waseda University mówią, że 20 proc. zatrudnionych w wieku 20–40 lat pracuje ponad 60 godzin tygodniowo, czyli albo ludzie ci zostają w pracy na weekend, albo pracują codziennie po cztery godziny więcej.

Taki system pracy powoduje, że Japończycy są coraz bardziej zmęczeni. I zbyt zajęci, by poszukać męża czy żony.