Zarządzeniem z 5 lipca 2017 r. regionalny dyrektor ochrony środowiska (RDOŚ) w Gdańsku ustanowił rezerwat przyrody „Zielone", obejmujący 17 ha obszar w rejonie Łąk Karwieńskich, w gminie Krokowa.

Obecnie w Polsce istnieje prawie 1,5 tys. rezerwatów przyrody, zajmujących łącznie ponad 168 tys. ha. Jest to najbardziej rygorystyczna forma ochrony przyrody, wiążąca się z największymi ograniczeniami działalności człowieka. Otuliny pełnią ważną rolę dodatkowej ochrony, a ich ustanowienie następuje bezpośrednio w akcie powołującym rezerwat.

Otoczenie rezerwatu

Zarządzenie RDOŚ, ustanawiające wokół rezerwatu „Zielone" otulinę o powierzchni 59,55 ha, w istocie powtarzało obowiązujące dotychczas zarządzenie ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z 1983 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody. Tak, jak poprzednio, rezerwat „Zielone" miał obecnie służyć zachowaniu wiciokrzewu pomorskiego i siedlisk przyrodniczych. Jego ochrona wymagała ustanowienia otuliny z uwagi na stosunki wodne oraz na fakt, że teren rezerwatu nie jest otoczony kompleksem leśnym, przez co jest bardziej narażony na działalność człowieka, chociażby turystyczną.

Zarządzenie zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku spółka z o.o., posiadająca nieruchomości na terenie otuliny. Zarzuciła RDOŚ, że wydając zarządzenie, ustanawiające obszar otuliny, złamał zasadę zrównoważonego użytkowania składników przyrody, zawartą w ustawie o ochronie przyrody. Nie konsultując zarządzenia ze społeczeństwem, naruszył przepisy ustawy z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. A także prawa spółki, wynikające z konstytucji i kodeksu cywilnego.

Zdaniem spółki, ustalając granice rezerwatu, nieprawidłowo ustanowiono obszar otuliny i błędnie określono sposoby jego zagospodarowania, wprowadzając zakaz zabudowy. Znaczenie ochronne dla rezerwatu mają bowiem tereny południowe i zachodnie, natomiast ochroną objęto obszary północne i północno-zachodnie, nie mające wpływu na przyrodę rezerwatu. W konsekwencji spółka zwróciła się o uchylenie zarządzenia w części, dotyczącej objęcia otuliną terenu, gdzie znajdują się jej nieruchomości, powtórzenie procedury ustanowienia rezerwatu i wyłączenie z otuliny nieruchomości spółki.

Regionalny dyrektor ochrony środowiska wyjaśnił, że zgodnie z art. 5 pkt 14 ustawy o ochronie przyrody, otulina stanowi strefę ochronną, m.in. rezerwatu przyrody, wyznaczoną w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami, wynikającymi z działalności człowieka. Zaskarżone zarządzenie określa jej szerokość na 130 m na południu do 350 m na północy, czyli w minimalnym zakresie. Ustanowienie otuliny jest też spójne z funkcją tego terenu, przewidzianą w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego dla rejonu Łąk Karwieńskich, uchwalonym przez Radę Gminy Krokowa. Plan określa ten teren jako rolniczy, na którym ustala się ochronę otwartej przestrzeni i ustanawia zakaz zabudowy. Nie ma tu zabudowy, a cel ochrony rezerwatu będzie możliwy do osiągnięcia jedynie przy utrzymaniu funkcji otuliny, zgodnej z dotychczasowym sposobem jej użytkowania, tj. jako lasy, grunty rolne i użytki zielone.

Uzasadniony zakaz zabudowy

Zarządzenie, wyznaczające rezerwat i otulinę, nie narusza też interesów ani uprawnień osób mających tam nieruchomości. Nie formułuje jakichkolwiek zakazów, i nie wynikają one z przepisów ustawowych - stwierdził RDOŚ. Zwrócił jednak uwagę, iż mimo, że w ustawie o ochronie przyrody nie określono wobec obszaru otuliny zakazów w zakresie wykonywania własności nieruchomości, nie oznacza to, że nie ma jakichkolwiek ograniczeń, dotyczących zabudowy na tym terenie. Bezpośrednią konsekwencją ustanowienia otuliny jest np. obowiązek uzgadniania z RDOŚ projektów dokumentów planistycznych gminy, np. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które mogą mieć negatywny wpływ na ochronę rezerwatu. I to nie w zarządzeniu, lecz w planie, uchwalonym przez Radę Gminy Krokowa dla rejonu Łąk Karwieńskich, obejmującego obszar otuliny, ustanowiono zakaz zabudowy na tym terenie – przypomniał RDOŚ.

Wojewódzki sąd administracyjny nie uwzględnił zarzutu spółki o naruszenie ustawy o ochronie przyrody poprzez podważenie zasady zrównoważonego użytkowania składników przyrody. Sąd przypomniał, że wprowadzone ograniczenie w postaci ustanowienia otuliny dla obszarów chronionych, zostało przewidziane w ustawie Prawo ochrony środowiska. Wyznaczona otulina w niezbędnym stopniu zabezpiecza rezerwat przyrody przed zagrożeniami, wynikającymi z działalności człowieka. Organowi nie można więc zarzucić ograniczenia prawa własności spółki w sposób niezasadny z punktu widzenia ochrony środowiska. Wyznaczając obszar otuliny, RDOŚ uwzględnił stan zagospodarowania terenu, który nie jest terenem zabudowanym, a w planie zagospodarowania przestrzennego wprowadzono zakaz jego zabudowy – stwierdził sąd. Wyznaczenie otuliny, podobnie jak wyznaczenie obszaru rezerwatu, nie wymaga procedury udziału społeczeństwa. Nie doszło więc do naruszenia przepisów ustawy o ochronie środowiska. Nie można też zarzucić, że ograniczenie prawa własności spółki nastąpiło w sposób niezasadny z punktu widzenia potrzeb ochrony środowiska – orzekł WSA – i oddalił skargę. ©?

Sygnatura akt: II SA/Gd 166/18