Od obecnej kadencji rady gminy stosuje się art. 18b ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) dotyczący rozpatrywania przez radę: skarg na działania wójta i gminnych jednostek organizacyjnych, a także wniosków oraz petycji składanych przez obywateli. W tym celu rada powołuje komisję skarg, wniosków i petycji. Komisja ta ma obligatoryjny charakter, a zasady i tryb jej działania trzeba określić w statucie gminy.
Czytaj także: Rada gminy powoła komisje ze swego składu
Co najmniej jeden radny z klubu
W skład omawianej komisji wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczącego albo wiceprzewodniczącego rady gminy (jest to rozwiązanie analogiczne do tego, jakie obowiązuje w odniesieniu do komisji rewizyjnej). Skład ilościowy komisji skarg, wniosków i petycji zależy zatem od uznania rady gminy, ale nie może być inny od uregulowanego w statucie, a ponadto liczba członków komisji musi być tak ukształtowana, aby każdy z klubów był reprezentowany przez co najmniej jednego radnego.
W skład komisji mogą wchodzić także niezrzeszeni radni, ale kluby mają uprzywilejowaną pozycję przy kształtowaniu jej składu osobowego. Podnosi się jednak, że rada gminy nie jest związana kandydaturą przedstawioną przez klub. Jeżeli na danej sesji rady nie można podjąć uchwały w sprawie wyboru członków komisji, to próbę wyboru trzeba ponowić na kolejnej sesji, a organy gminy i kluby radnych powinny dążyć do wypracowania konsensusu w sprawie wyboru konkretnego kandydata (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 stycznia 2012 r., sygn. II OSK 2351/11, LEX nr 1113780).
Przykład:
Załóżmy, że radni gminy utworzyli trzy kluby radnych (od obecnej kadencji rady gminy, zgodnie z art. 23 ust. 3 u.s.g., klub radnych tworzy co najmniej trzech radnych). Jeden z klubów nie jest jednak zainteresowany uczestnictwem w komisji skarg, wniosków i petycji, w związku z czym nie zgłosił swego kandydata do tej komisji. W myśl art. 18b ust. 2 u.s.g. w skład omawianej komisji muszą wejść „przedstawiciele wszystkich klubów". Zgodnie z wyrokiem NSA z 14 grudnia 2011 r. (sygn. II OSK 2069/11, LEX nr 1108400) taki ustawowy wymóg jest normą bezwzględnie obowiązującą, a uchwała rady powołująca komisję w składzie innym niż ustawowy naruszałaby prawo. Ze sformułowania „przedstawiciele wszystkich klubów" nie wynika, aby w skład komisji mogli wejść przedstawiciele tylko tych klubów, które są zainteresowane uczestnictwem w komisji. W sytuacji, gdy klub rezygnuje z przedstawienia kandydata na członka komisji, rada nie może więc powołać komisji bez przedstawiciela tego klubu. Należy przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 96 ust. 1 u.s.g. w razie powtarzającego się naruszenia przez radę gminy Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy.