Dom Mehoffera przy Krupniczej jest oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie, które po raz pierwszy prezentuje publicznie ostatnio zakupiony karton „Św. Sebastian i św. Maurycy”, będący częścią projektu niezwykłego witrażu „Męczennicy”. Przyniósł on artyście europejską sławę.
Aby nabrać wyobrażenia o całości kompozycji, trzeba także odwiedzić gmach główny krakowskiego Muzeum Narodowego, bo tam pokazywany jest z kolei karton „Św. Katarzyna i św. Barbara”, zakupiony przed rokiem, również dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Dzieło życia
„Męczennicy” to jedno z najwspanialszych dzieł witrażowych wybitnego malarza Młodej Polski Józefa Mehoffera, ucznia Matejki. Zdobył za nie złoty medal na Wystawie Światowej w Paryżu. Obecnie uważa się go za jedno z najbardziej znaczących osiągnięć europejskiego modernizmu z przełomu XIX i XX wieku.
A wszystko zaczęło od konkursu ogłoszonego w 1895 roku na zaprojektowanie witraży do katedry św. Mikołaja we Fryburgu w Szwajcarii. 26-letni Mehoffer zgłosił do niego projekty cyklu witraży i zwyciężył! Tak zaczęła się, trwająca 40 lat, jego praca nad dziełem życia. Projekty jego witraży, zrealizowane w latach 1895-1936, dekorują 13 okien w nawach bocznych i w prezbiterium. Mistrzowskie dzieła Mehoffera przysparzają sławy katedrze we Fryburgu. W ich wykonanie zaangażowana była firma witrażownicza Kirsch & Fleckner.
„Męczennicy”, stworzeni w 1899 roku, byli trzecim witrażem cyklu. Przedstawiają męczenników, żyjących na przełomie III i IV wieku, ofiary prześladowań w okresie panowania cesarzy Dioklecjana i Maksymiana. Świętych (Sebastiana, Maurycego, Katarzynę i Barbarę), którzy ponieśli dobrowolną śmierć po odmowie wyrzeczenia się wiary. Mehoffer w części środkowej kompozycji przedstawił ich w momencie podjęcia tej heroicznej decyzji, a w dolnej w scenach męczeństwa. Wplecione w nią bujne formy roślinne mają niespokojne dynamiczne linie, typowe dla sztuki art nouveau.
Kraków w tle
Artystyczne inspiracje Mehoffer czerpał z różnych źródeł – na przykład z obrazu Georgesa de la Toura „Św. Sebastian opatrywany przez św. Irenę”, znajdującego się w Luwrze i XVII-wiecznej rzeźby Giuseppe’a Giorgettiego z Bazyliki Św. Sebastiana w Rzymie. Wprowadził także polskie akcenty, choćby fragmenty średniowiecznych fortyfikacji Krakowa, bo więzienną wieża św. Barbary to krakowska baszta stolarzy, z przylegającym do niej Arsenałem, fragmentami murów obronnych i Plant.
Mehoffer był tytanem pracy. Malował niezliczone obrazy o treściach symbolicznych, jak „Dziwny ogród” (Muzeum Narodowe w Warszawie), portrety i autoportrety. Tworzył grafiki i zdobył uznanie jako twórca polichromii w skarbcu katedralnym na Wawelu, czy w kaplicy św. Jana Chrzciciela w kościele Mariackim.
Sława fryburskich dzieł sprawiła, że otrzymywał wiele zamówień na witraże i polichromie, m.in. dla katedry na Wawelu i w Płocku, katedry Ormiańskiej we Lwowie, dla kościołów w Opawie, Onnes w Szwajcarii, w Jutrosinie, Włocławku, Przemyślu.
Muzeum Narodowe w Krakowie ma w swoich zbiorach 16 kartonów z projektami fryburskich witraży.
