Realizacja korytarza wymaga stworzenia platformy skupiającej wszystkie zainteresowane podmioty, tak aby powstało właściwe otoczenie finansowe i regulacyjne. To główne wnioski z konferencji „29+1" zorganizowanej w Warszawie przez Central Europe Energy Partners (CEEP). Wzięli w niej udział przedstawiciele czołowych firm z sektora energii i przemysłów energochłonnych z Europy Centralnej.

Ze strony Komisji Europejskiej w konferencji uczestniczył Güenther Oettinger, komisarz ds. cyfrowej gospodarki i społeczeństwa. Było to już czwarte podobne spotkanie – poprzednie miały miejsce w Budapeszcie (2012), Wilnie (2013) i Bukareszcie (2014).

Waga energetyki

Przyjęte zostało Memorandum Warszawskie, w którym podkreślono znaczenie energii jako podstawy gospodarki europejskiej.

„Integracja w tym obszarze nie nadąża za rosnącą współzależnością naszych gospodarek. Potrzebujemy większych innowacji technologicznych i zniesienia ograniczeń infrastrukturalnych, szczególnie odczuwalnych w Europie Centralnej. Utworzenie Unii Energii oraz integracja rynku energii i sieci cyfrowych, poprzez wdrożenie jednolitego rynku europejskiego, pozwoli UE na utrzymanie konkurencyjności w skali globalnej" – napisano w Memorandum, które po warszawskiej konferencji zostało wręczone komisarzowi Oettingerowi.

Klucz do konkurencyjności

Sygnatariusze Memorandum podkreślają, że zakończenie procesu tworzenia wewnętrznego rynku energii jest uwarunkowane zniknięciem tzw. samotnych wysp poprzez poprawę stanu cyfrowej integracji infrastruktury niezbędnej do transportu i handlu gazem, ropą i energią elektryczną między państwami członkowskimi UE oraz członkami Wspólnoty Energetycznej.

Zdaniem uczestników spotkania kluczowy jest więc z jednej strony rozwój połączeń północno-południowych, a z drugiej rozszerzenie połączeń wschód – zachód.

Korytarz Północ–Południe został już uznany za jeden z najważniejszych projektów infrastrukturalnych w ramach Planu Junckera. Przede wszystkim jest on niezbędny do skutecznego połączenia infrastruktury energii i cyfrowej Europy Centralnej między Bałtykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym, a także połączenia tej infrastruktury z Europą Zachodnią. Zdaniem sygnatariuszy warszawskiego Memorandum zwiększy to zdolności krajów regionu do poradzenia sobie z zagrożeniami cyfrowymi – takimi jak np. ataki hakerskie.

Podkreślają oni jednocześnie, że Europejska Unia Energii pełni w tym przedsięwzięciu rolę techniczną, ale również ma wzmocnić ideę solidarności unijnego rynku energii. Przekłada się ono bezpośrednio na bezpieczeństwo energetyczne całej Europy. Ma ono zostać osiągnięte z poszanowaniem środowiska naturalnego – podkreślają sygnatariusze Memorandum, jednocześnie zastrzegają się: „Rozważania dotyczące klimatu i środowiska pozostają istotnym elementem polityki europejskiej. Muszą one być zrównoważone z polityką gospodarczą, która podtrzymuje rozwój. Ustanowienie celów w zakresie redukcji emisji CO2 jest konieczne, ale działania te należy podjąć na poziomie globalnym, przy uwzględnieniu kosztów finansowych i społecznych. Przystępne i konkurencyjne ceny energii winny być osiągnięte poprzez działanie zrównoważonej i przyjaznej dla klimatu gospodarki, opartej o racjonalny miks energetyczny, uwzględniający przystępne cenowo lokalne źródła energii, w tym surowce kopalne".

Po cyfrowej ścieżce

Uczestnicy warszawskiego spotkania podkreślili, że cena energii ma zasadnicze znaczenie dla Europy, zarówno dla zachowania międzynarodowej konkurencyjności naszego kontynentu, jak i zapewnienia zwrotu z inwestycji, który motywuje rozwój infrastruktury poprzez mechanizmy rynkowe. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy toczą się negocjacje w sprawie podpisania Transatlantyckiego Partnerstwa w dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP).

„W stosunku do USA istotne jest, aby Europa miała właściwą pozycję, a najbardziej efektywna ścieżka prowadzi przez cyfryzację" – czytamy w dokumencie. Stąd właśnie udział w warszawskiej konferencji komisarza Oettingera, który w poprzedniej kadencji Komisji Europejskiej odpowiadał właśnie za energię. A energia i bezpieczny jej przesył dzięki zastosowaniu innowacyjnych technologii cyfrowych mogą przynieść znaczącą poprawę warunków do wzrostu strukturalnego bez presji na ceny".

Dlatego – zdaniem sygnatariuszy Memorandum – kluczowy jest właśnie rozwój infrastruktury dla energii i rozbudowa sieci komunikacji cyfrowej, która zapewni odpowiednią jakość usług.

W rekomendacjach, pod którymi podpisał się Paweł Olechnowicz, przewodniczący Rady Dyrektorów CEEP, uczestnicy spotkania proponują utworzenie Platformy Korytarza Północ–Południe, której celem byłoby skupienie właściwych instytucji i osób celem opracowania rozwiązań dla najbardziej palących kwestii dotyczących finansowania i realizacji projektu. Prace mają dotyczyć również tworzenia otoczenia regulacyjnego, tak aby ułatwiało ono inwestycje w Korytarz i czyniło z niego filar Unii Energii.

Priorytet dla sektora energii

Zdaniem ekspertów Rolanda Bergera Korytarz Północ–Południe będzie ważnym elementem procesu integracji europejskiej, który z jednej strony wspiera wzajemne połączenia systemów energii, konkurencyjność i bezpieczeństwo krajów EU-11, czyli tych, które wstąpiły do Wspólnoty w roku 2004 i później.

Korytarz ten powinien otrzymać status priorytetu w unijnej polityce energetycznej, w tym preferencyjny dostęp do finansowania tak z budżetów, jak i za pośrednictwem grantów z „Łącząc Europę (Comnecting Europe Facility – CEF), ponieważ zbudowanie takiej infrastruktury wyłącznie przy wykorzystaniu finansowania pozyskanego z rynku jest nierealne.

Eksperci Rolanda Bergera są zdania, że niezbędne jest więc wsparcie polityczne, ponieważ w ten sposób można uzyskać dostęp do środków międzynarodowych instytucji finansowych, w tym chociażby Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Natomiast rządy zainteresowanych tym projektem krajów powinny zrobić wszystko, by powstanie Korytarza znalazło się w priorytetach Europejskiego Funduszu Inwestycji Strategicznych, który w założeniach ma zgromadzić 300 mld euro. „Jak najszybciej trzeba jednak zacząć rozmowy z narodowymi regulatorami i władzą ustawodawczą, tak aby europejscy operatorzy systemów przesyłowych mogli rozpoczynać ten projekt w stabilnym otoczeniu tak finansowym, jak i prawnym" – czytamy w rekomendacjach.

Roland Berger w swoim opracowaniu oceniającym wartość powstania Korytarza podkreśla, że powinien on być budowany odcinek po odcinku, w miarę pojawiania się podaży i popytu na poszczególnych rynkach. Natomiast wszystkie niezbędne elementy całego projektu powinny być gotowe jeszcze przed końcem tej dekady, a cały projekt musi być wspólnym przedsięwzięciem Komisji Europejskiej, rządów zaangażowanych krajów oraz operatorów sieci.

Potrzebne miliardy euro

Do realizacji tych planów potrzebne jednak będą ogromne środki. Ostateczny koszt inwestycji – gazociągu prowadzącego z Polski do Chorwacji – wyceniany jest na 3–3,5 mld euro. Powód jest prosty: w najbliższej przyszłości dostawy LNG z Polski i krajów bałtyckich na rynki UE-11 wydają się najpewniejsze jako alternatywa dla gazu importowanego z Rosji.

Z kolei w dostawach energii elektrycznej operatorzy sieci będą potrzebowali regulacji prawnych i dodatkowego finansowania. Dotyczy to kluczowych projektów dotyczących kolejnych połączeń Krajów Bałtyckich z Europą Środkową i Wschodnią. Dokładnie w taki sam sposób jak stało się to dzięki uruchomieniu połączenia LitPol (II etap, kosztował 310 mln euro).

W sektorze ropy naftowej niezbędne jest z kolei wybudowanie rurociągu alternatywnego dla Przyjaźni. W tym celu niezbędne jest stworzenie odpowiedniego systemu interkonektorów. Akurat ten projekt mocno posuwa się do przodu. Taki alternatywny ropociąg miałby zostać połączony z paneuropejskim systemem rurociągów, który ma prowadzić z Konstancy w Rumunii, przez terytorium Rumunii, Serbii i chorwackiego portu do Rijeka, a stamtąd przez Słowenię do Triestu we Włoszech. Tyle że inwestorzy borykają się z pozyskaniem finansowania, które sięga 2,5 mld euro.

Według analityków Rolanda Bergera, gdyby udało się pokonać bariery prawno-finansowe, Korytarz Północ–Południe ma szansę na powstanie w ciągu 10–15 lat.

Materiał powstał we współpracy z Grupą Lotos

Paweł Olechnowicz , przewodniczący Rady Dyrektorów Central Europe Energy Partners

Zgodziliśmy się z komisarzen Oettingerem, że dalszy rozwój gospodarczy Europy zależy od dostępu do taniej energii i właściwej struktury cyfrowej. Trwałe i efektywne kosztowo połączenie całej Unii Europejskiej w tym obszarze wymaga budowy Korytarza Północ–Południe składającego się m.in. z sieci rurociągów, gazociągów, systemów przesyłu energii, autostrad, tras kolejowych i linii telekomunikacyjnych. Korytarz jest kluczowy dla umożliwienia pełnego udziału naszego regionu w globalnej gospodarce, zwiększenia potencjału w obszarze IT oraz przeciwdziałania zagrożeniom cyfrowym.

Günther Oettinger, komisarz europejski ds. cyfrowej gospodarki i społeczeństwa

Impuls prorozwojowy ze strony funduszy europejskich może prowadzić do wielu inwestycji, które umożliwią bezpieczną realizację niezbędnych innowacji technologicznych i cyfrową transformację sektora energii. Innowacyjne technologie i wzrost efektywności mogą z kolei pomóc w obniżeniu kosztów i zwiększeniu konkurencyjności europejskiej energii i energochłonnego przemysłu. W tym celu kluczowy jest rozwój infrastruktury dla energii i rozbudowa sieci komunikacji cyfrowej, które mogą zapewnić cyfrową jakość usług.

Central Europe Energy Partners

CEEP to międzynarodowe stowarzyszenie non profit z siedzibą w Brukseli. Reprezentuje interesy sektora energii i przemysłu energochłonnego z Europy Środkowej, a celem jego działalności jest wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego w regionie w ramach wspólnej polityki Unii Europejskiej. To pierwsza taka organizacja reprezentująca nasz region w UE.