Uznawano, że sojusz będzie polisą na nieprzewidziane sytuacje oraz instrumentem kształtowania przyjaznego otoczenia wokół Europy, a nawet w odległych regionach.
Od 2014 roku znaczna część polityków i ekspertów z dziedziny bezpieczeństwa brała pod uwagę możliwość wybuchu gorącego konfliktu zbrojnego w Europie. To wszystko za przyczyną agresywnych działań Rosji wobec Ukrainy oraz m.in. incydentów wojskowych prowokowanych przez Moskwę na Morzu Czarnym i Bałtyckim. W 2014 roku sojusz podjął zatem decyzję o stworzeniu sił szybkiego reagowania, tzw. szpicy, na wypadek konfliktu na wschodnich rubieżach.
Jednak już dwa lata później na szczycie warszawskim zdecydowano o stałej obecności wojskowej NATO na flance wschodniej. Równolegle USA zdecydowały o rozmieszczeniu w naszym regionie brygady pancernej i powróciły do budowy bazy antyrakietowej.
Niestety tak jak Unia Europejska, tak i NATO nie przewidziało, że straty śmiertelne możemy ponieść nie tylko w wyniku działań zbrojnych, ale w wyniku zaraz, epidemii i pandemii. Zagrożeń tych nie przewidywała podstawa działania sojuszu, czyli koncepcja strategiczna z 2010 roku. Dopiero w następnych latach w dokumentach sojuszu pojawiły się odniesienia do wyzwań ekologicznych, klimatycznych czy zdrowotnych. Podczas ostatniego szczytu w Londynie (grudzień 2019) pojawiły się sojusznicze deklaracje o konieczności zapewnienia bezpieczeństwa ludności (human security).
Główne zadanie sojuszu, obrona terytorium, musi pozostać najwyższym priorytetem właśnie teraz, kiedy zajęci jesteśmy rozwiązaniami zdrowotnymi i ekonomicznymi. Ta sytuacja jest wykorzystywana przez naszych rywali do działań hybrydowych, kłamliwej propagandy i ataków cybernetycznych. Dobrze się zatem stało, że sojusz nie porzucił w tym czasie idei rozszerzania się. W ostatnich tygodniach do grona członków przystąpiła Macedonia Północna.
Mamy też świadomość, że NATO nie dysponuje zapasami środków sanitarnych i sprzętu medycznego. Tym dysponują państwa członkowskie. Rolą dowództw NATO może być koordynacja i logistyka dostaw. Sojusz posiada też doświadczenia z długoletnich misji wojskowych na Bałkanach, w Afganistanie i Iraku. Doświadczenia w szybkim tworzeniu ambulatoriów, szpitali oraz centrów odkażania mogą być pomocne. Sojusz posiada też pewne doświadczenia z misji humanitarnych. W 2005 roku pomagał USA przezwyciężyć skutki huraganu Katrina. Pomagał Pakistanowi uporać się ze skutkami trzęsienia ziemi.
Istotną rolę w koordynacji działań może odgrywać euroatlantyckie Centrum Koordynacji Reakcji na Katastrofy (EADRCC). Może koordynować użycie samolotów transportowych z dostawcami pomocy i jej odbiorcami. Centrum może być wspomagane przez natowską Komórkę Obrony Cywilnej oraz Agencję Wsparcia i Zakupów. Działania te mogą być wspierane przez sojusznicze instytucje zajmujące się koordynacją lotów i nadzorem przestrzeni powietrznej. Dobrze się stało, że choć w ograniczonej formie przeprowadzane są ćwiczenia na wschodniej flance Defender Europe 2020. Rosja nie porzuca prowokacji i kontynuuje rajdy bombowców strategicznych np. na północy Europy. Warto też nadal współpracować z Turcją i monitorować rosyjskie działania w Syrii i na Bliskim Wschodzie.
Sojusz nie powinien porzucać operacji czy misji szkoleniowych w Afganistanie i Iraku. Po upadku państwa islamskiego niedobitki terrorystów poszukują kolejnego przyczółka do odbudowy enklawy.
W tym kontekście warto pozytywnie odnotować decyzję Jensa Stoltenberga o stworzeniu dziesięcioosobowej grupy doradczej, która oceni sytuację, zagrożenia i przedstawi sekretarzowi generalnemu projekty odpowiedzi, może także na zarzuty francuskiego prezydenta o śmierci mózgowej NATO. Dobrze się stało, że w pracach tej grupy weźmie udział Anna Fotyga, była minister spraw zagranicznych, obecnie europoseł.
Autor jest eurodeputowanym PiS, b. ministrem spr. zagranicznych
