Tygodnik medyczny „The Lancet" opublikował niepokojące wyniki szeroko zakrojonego badania dotyczącego wpływu zanieczyszczenia środowiska na ludzkie zdrowie. W 2015 r. 9 mln osób zmarło przedwcześnie z powodu naszego destrukcyjnego wpływu na otoczenie. Stanowi to 16 proc. śmiertelności całej populacji.

– To pierwsza ogólnoświatowa analiza wpływu zanieczyszczeń: powietrza, wody i gleb łącznie, a także badanie kosztów ekonomicznych i społecznych niszczenia środowiska – mówi autor badania, profesor nauk biologicznych na Simon Fraser University, Bruce Lanphear. – Zanieczyszczenie, które jest źródłem wielu chorób i zaburzeń, jest całkowicie niemożliwe do uniknięcia.

Kilka wieków temu w środowisku dominowały substancje pochodzenia naturalnego. Jedynymi trucicielami były procesy zachodzące w przyrodzie – wybuchy wulkanów, erozja skał, pożary lasów, pył kosmiczny. Wody mogły zawierać sól, gazy organiczne, drobnoustroje oraz substancje wypłukiwane ze skał i gleb.

Wraz z rozwojem gospodarczej działalności człowieka, ośrodków przemysłowych, a przede wszystkim miast, do środowiska zaczęło przenikać coraz więcej szkodliwych substancji.

Bezlitosne liczby

Według raportu Komisji ds. Zanieczyszczeń i Zdrowia powołana przez „The Lancet" (The Lancet Commission on pollution and health) zanieczyszczenie jest ściśle powiązane ze zmianami klimatycznymi i ingerencją człowieka w procesy biologiczne na Ziemi. Przeszliśmy jako ludzkość na ciemną stronę mocy. Spalanie paliw kopalnych w krajach o wyższych dochodach i biomasy w krajach uboższych stanowi 85 proc. pyłu zawieszonego w powietrzu. Głównymi odpowiedzialnymi za emisję dwutlenku węgla są elektrownie węglowe, producenci chemiczni, operacje górnicze i pojazdy.

Drugim w kolejności źródłem zanieczyszczeń są nawozy sztuczne, środki ochrony roślin i preparaty poprawiające strukturę ziemi uprawnej. Do gleb i wód przenikają pestycydy, azotany, arsen, cyjanki i metale ciężkie (rtęć i ołów). W przypadku tych ostatnich jednym z głównych winowajców jest również transport samochodowy.

Komisja wskazuje, że zanieczyszczenie środowiska powoduje zgony przede wszystkim wśród osób ubogich i chorych – prawie 92 proc. notuje się w państwach o niskim i średnim dochodzie. W każdym z analizowanych państw emisje zanieczyszczeń są największe w ubogich i zmarginalizowanych wspólnotach.

W obliczu największego zagrożenia stają dzieci, ponieważ narażone na chemikalia jeszcze w życiu płodowym. We wczesnym dzieciństwie są obarczone ryzykiem długotrwałych chorób, niepełnosprawności, przedwczesnej śmierci i zmniejszenia możliwości uczenia się, a tym samym zarabiania na swoje utrzymanie w wieku dorosłym.

Pierwszy krok

Raport komisji jest przełomem w badaniach nad rzeczywistymi skutkami działalności człowieka. Wiele miejsca naukowcy poświęcili na rekomendowanie rozwiązań. Wszystkie sprowadzają się do jednego prostego kierunku – zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i ekspozycji organizmów na toksyczne substancje. O tym jednak wszyscy wiemy. Trudniej przełożyć tę wiedzę na rzeczywistość. Oznacza to zmianę priorytetów, co często obejmuje wykorzystanie nowych narzędzi ekonomicznych. Zespół powołany przez „The Lancet" przedstawił analizę kosztów i korzyści związanych z obecną polityką wobec środowiska oraz zwrócił uwagę na potrzebę uzyskania dodatkowych dowodów dotyczących zachorowalności.

Dotąd powstało wiele badań na temat zagrożeń i mechanizmów związanych z zanieczyszczeniem. Nie pozwalają one jednak na metaanalizę wynikających z tego problemów zdrowotnych. Raport może się stać rzetelną bazą do dalszych badań i decyzji.