W budżecie państwa na koniec maja mieliśmy niemal 10 mld zł nadwyżki. Sytuacja wygląda więc znacznie lepiej niż w uznawanym za dobry 2017 r. Wtedy po pięciu miesiącach mieliśmy niewielki deficyt. W ustawie budżetowej na ten rok rząd zapisał dopuszczalny deficyt na poziomie nieco ponad 25 mld zł. Ciągle więc jesteśmy daleko od tej kwoty.

Znacznie lepiej niż przed rokiem wyglądają wpływy do kasy państwa z najważniejszego źródła budżetowych pieniędzy, czyli z VAT. Po pięciu miesiącach tego roku sięgnęły 107 mld zł (brutto, czyli bez odliczenia zwrotów VAT podatnikom). Na koniec maja 2017 r. budżet miał z VAT niespełna 99 mld zł. Teraz pieniędzy z tego tytułu jest więc aż o 8,5 proc. więcej niż wtedy.

Rząd zaplanował, że w tym roku podatki pośrednie, nakładane na towary i usługi, czyli VAT i akcyza, przyniosą budżetowi 226,7 mld zł (sama akcyza 68,3 mld zł). Wiele wskazuje jednak na to, że tych pieniędzy może być znacznie więcej.

Pierwsze dane pokazują, że dochodom budżetu z VAT nie zaszkodziło nawet wprowadzenie zakazu handlu w niedziele. Ekonomiści mówią, że budżetowi cały czas pomaga dobra koniunktura w gospodarce. Swoje robi też uszczelnienie podatków.

Czytaj także: W budżecie wciąż wysoka nadwyżka

Bezterminowy wyższy VAT

Mimo to rząd coraz częściej sięga po dodatkowe pieniądze do kieszeni podatników. I do dość głęboko. Rząd ani myśli więc obniżać VAT, który w 2011 r. na trzy lata podniósł rząd PO–PSL. Stawki VAT wzrosły, bo budżet cierpiał na skutek światowego kryzysu gospodarczego. Ich obowiązywanie koalicja PO–PSL przedłużyła jeszcze na kolejne trzy lata, ale w ustawie o VAT zapisała powrót do starych stawek od 2017 r.

PiS mówił w kampanii wyborczej, że obniżka będzie. Ale po wyborach się z tego wycofał. Potem były obietnice, że obniżka będzie, gdy sytuacja budżetu na to pozwoli. Teraz okazuje się jednak, że wyższe stawki VAT mają obowiązywać bezterminowo. Budżet zyskuje dzięki temu mniej więcej 6 mld zł rocznie.

Solidarność i paliwa

Nie koniec na tym. Za chwilę będziemy też płacić nowy podatek, który ma być doliczany do ceny paliw. Rząd nazwał go opłatą emisyjną. Z jej powodu litr paliwa ma być o 8 gr droższy, choć rząd zarzeka się, że państwowe koncerny paliwowe cen nie podniosą. Opłata emisyjna ma dawać rocznie 1,7 mld zł. Część tych pieniędzy ma zasilać projekty związane m.in. z rozwojem elektromobilności w Polsce.

Jest też danina solidarnościowa. Czyli nowy podatek. Osoby z wysokimi zarobkami mają dodatkowo płacić 4 proc. podatku od nadwyżki swoich dochodów rocznych przekraczających 1 mln zł. To tak naprawdę dodatkowa stawka PIT w naszej skali podatkowej. Można więc powiedzieć, że obok stawek 18 i 32 proc. pojawi się też stawka 36 proc. dla bogatych (dotychczasowe 32 proc. plus nowe 4 pkt proc.). Dodatkowy podatek zapłacą też przedsiębiorcy z wysokimi dochodami rozliczający się z fiskusem w ramach podatku liniowego – do 19 proc. PIT dołożą 4 proc. od nadwyżki dochodu ponad 1 mln zł. Podatek solidarnościowy ma przynieść dodatkowe 1,150 mld zł rocznie. Pieniądze te mają być przekazane na wsparcie osób niepełnosprawnych.

Banki, centra handlowe i składki na ZUS

Już wcześniej pojawił się podatek bankowy. Miał dociążyć banki, a ominąć ich klientów. Stało się oczywiście inaczej. Banki przerzuciły koszty związane z wprowadzeniem podatku na klientów. W 2017 r. z podatku bankowego, czyli z kieszeni klientów banków, budżet dostał 3,7 mld zł. Nowością jest podatek od centrów i galerii handlowych oraz biurowców. Nie wiadomo, ile przyniesie budżetowi. Wiadomo za to, że właściciele centrów, galerii i biurowców będą próbowali przerzucić go na działających na ich terenie przedsiębiorców, ci zaś będą się starali powetować to sobie na swoich klientach.

Przy tym wszystkim drobiazgiem jest podwyżka podatku od wynajmu mieszkań. Wyższy podatek płacą właściciele co najmniej kilku mieszkań na wynajem.

Są jeszcze rządowe plany likwidacji progu odcięcia poboru składek na ZUS. Ów próg to kwota przychodu, po której przekroczeniu składki na ZUS nie są już pobierane. Rząd przymierza się (ten pomysł powraca i znika) do wprowadzenia oskładkowania całego przychodu podatnika. Ma to wyciągnąć z kieszeni osób z wysokimi dochodami dodatkowo nawet 5 mld zł.

Są wydatki, są podatki

– Jak się dużo wydaje, to trzeba zabierać ludziom dodatkowe pieniądze – mówi krótko Jarosław Neneman, były wiceminister finansów, wykładowca na Uczelni Łazarskiego.

A rząd rzeczywiście wydaje ogromne kwoty. I ciągle je zwiększa. Wystarczy wspomnieć, że blisko 25 mld zł rocznie kosztują budżet dodatki na dzieci z programu 500+. Nowością są wyprawki szkolne na dzieci, nazywane 300+.

Wiktor Wojciechowski | Główny ekonomista Plus Banku, wykładowca Szkoły Głównej Handlowej

Możemy się zachwycać nadwyżką w budżecie państwa po kilku miesiącach tego roku. Jeśli jednak spojrzymy na prognozy Komisji Europejskiej dotyczące strukturalnego salda naszych finansów, to okaże się, że deficyt po wyłączeniu efektów koniunkturalnych sięga 2 proc. PKB. To jeden z najwyższych poziomów w UE. Dlatego część podwyżek podatków pomyślana jest zapewne jako sposób zwiększenia dochodów budżetu państwa na czas dekoniunktury w gospodarce. Wprawdzie na razie jesteśmy na szczytach koniunktury, ale gorsze czasy nadejdą. Stąd zapowiedź utrzymania wyższych stawek VAT. To dodatkowe 6–7 mld zł. Ich utrata byłaby znaczącym ubytkiem dla budżetu. A że ludzie już się do wyższych stawek przyzwyczaili, to kalkulacja polityczna jest taka, iż lepiej je utrzymać. Część podwyżek, jak podatek solidarnościowy, wcale nie ma służyć zwiększeniu dochodów budżetu. To komunikat do wyborców: patrzcie, sięgamy głębiej do kieszeni bogatych.