100 lat pisma naukowego dla lekarzy

W tym roku mija sto lat pisma Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej. Jak zmieniało się to pismo?

W 1923 prof. Antoni Gluziński, założyciel Towarzystwa Internistów Polskich, powołał do życia czasopismo tego towarzystwa, które mimo niełatwej polskiej historii przetrwało 100 lat. Było to możliwe dzięki wysiłkom wielu wybitnych polskich naukowców-klinicystów, publikujących artykuły dotyczące diagnostyki i leczenia chorób internistycznych. Chociaż jak dawniej eksperckie recenzje decydują o losie zgłaszanych artykułów w naszym, jak i innych czasopismach, to od 2007 roku, gdy czasopismo zaczęło wydawać wydawnictwo Medycyna Praktyczna, a redakcja przeniosła się do Krakowa, uzyskaliśmy stronę internetową, korzystamy z profesjonalnego systemu zgłaszania i recenzowania tekstów, połączonego z automatyczną weryfikacją antyplagiatową, publikujemy teksty zaraz po akceptacji w otwartym dostępie za opłatą, jedynie w formie cyfrowej, od czterech lat jesteśmy obecni w mediach społecznościowych. Język angielski stał się lingua franca nauki, zatem od ponad dziesięciu lat także Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej (z angielską wersją tytułu od 2017 roku) ukazuje się tylko w języku angielskim ze staranną korektą językową. To nasz znak firmowy na polskim rynku wydawniczym.

Co w praktyce oznacza cyfryzacja waszego pisma i jaki ma wpływ na jego pozycję?

Obecnie każdy naukowiec na świecie może w internecie zapoznać się z wynikami badań publikowanych w naszym czasopiśmie w większości przez polskich badaczy na tematy jak dawniej bliskie problemom praktyki lekarskiej. Dowodem na dobre dostosowanie się naszego czasopisma do trudnego rynku wydawniczego jest aktualny wskaźnik oddziaływania (Impact Factor) wynoszący 5,218, co sprawia, że Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej jest najlepszym medycznym czasopismem wydawanym w Polsce. Pozycja interny została podkopana w Polsce około 20 lat temu i aktualny system finansowania służby zdrowia wciąż ją pogarsza, ale czasopismo, które tworzą polscy interniści dla internistów, jest lepsze niż czasopisma reprezentujące inne dziedziny medycyny w naszym kraju. Po 100 latach nadal potencjał lekarzy internistów zainteresowanych badaniami naukowymi jest ogromny.

A co zmieniło się w piśmie pod względem treści?

Nauka jest żywa, ulega modom, reaguje na aktualne potrzeby – jak pokazały np. liczne artykuły dotyczące Covid-19. W większości czasopism publikujących artykuły o mechanizmach i leczeniu tej choroby nastąpił w latach 2020–2021 wzrost zgłaszanych prac na ten temat, które zresztą stały się liderami w rankingu najczęściej cytowanych tekstów. W Polskim Archiwum Medycyny Wewnętrznej w ostatnich latach najczęściej publikowane są artykuły poświęcone chorobom układu krążenia i cukrzycy. W początkach czasopisma dużo miejsca poświęcano chorobom zakaźnym i ich prewencji, w tym gruźlicy, o której nasi autorzy dziś piszą sporadycznie. Częste choroby, nowe terapie, możliwości diagnostyczne wciąż przyciągają uwagę badaczy i te dane są poszukiwane przez innych naukowców.

Biorąc pod uwagę IF, jest to obecnie jedno z najwyżej punktowanych medycznych czasopism wydawanych w Polsce. Dzięki czemu jest możliwy taki sukces? Co jest kluczowe dla tego, by pismo naukowe stało się rozpoznawalne w świecie?

Sukces czasopisma jest najczęściej mierzony wskaźnikami bibliometrycznymi, które w ocenie periodyków naukowych, zwłaszcza w naukach o życiu, trzymają się mocno. Oznacza to dużą liczbę cytowań artykułów w przeliczeniu na jeden opublikowany artykuł, a na to metoda jest jedna, niezmienna od lat, znana wszystkim redaktorom czasopism naukowych – selekcja najciekawszych artykułów spośród zgłaszanych przez autorów, a „ciekawe” jest równoznaczne z nowymi obserwacjami dającymi odpowiedzi na wcześniejsze pytania, prowadząc do kolejnych w tematach aktualnie intensywnie badanych lub aspirujących do takich „hot topics”. Takie „ciekawe” artykuły powinny nie tylko dokumentować nowatorskie spostrzeżenia, ale także cechować się poprawną metodologią badawczą i rzetelną oraz przekonującą prezentacją uzyskanych danych. Nauka prowadzona w polskich ośrodkach naukowych jest międzynarodowa ze swojej natury i jest ceniona, gdy inspiruje innych badaczy, pomaga zaplanować własne projekty, czego wyrazem jest cytowanie artykułów z czasopisma we własnych pracach. Niektórzy powtarzają, że czasopismo jest tak dobre jak jego ostatni IF, zatem możemy być dumni z osiągnięć polskich naukowców-lekarzy w ostatnich latach. Jednak w trudnych polskich warunkach szczególnie ważna jest pasja i codzienne zaangażowanie zespołu redakcyjnego, wierzącego, że można zrobić w Polsce liczące się na świecie czasopismo, dbając o jakość, bo tylko na tym paradygmacie można zapewnić silną pozycję periodyków naukowych.

Czy polskie pisma naukowe są cenione na świecie?

Nieliczne na pewno tak, zwłaszcza w wąskich dziedzinach. Najwyżej punktowanym polskim czasopismem według aktualnego rankingu Clarivate z czerwca 2022 roku jest Cellular & Molecular Biology Letters (IF 8,702). Trzeba jednak przyznać, że badacze pracujący w Polsce, jak i w większości innych krajów od Wielkiej Brytanii do Chin chętniej zaczynają walkę o publikację swoich osiągnięć w najbardziej prestiżowych czasopismach, o długiej tradycji najczęściej wydawanych w USA.

Co należy zrobić, by osiągnięcia polskich naukowców były cenione w świecie? Czy potrzebna jest zmiana przepisów, inny sposób prowadzenia badań naukowych, a może po prostu brakuje pieniędzy?

Nakłady na naukę są w Polsce nadal niewielkie, kilkukrotnie niższe niż w najwyżej rozwiniętych krajach, co najlepiej obrazuje budżet Narodowego Centrum Nauki, najważniejszej agencji finansującej podstawowe badania naukowe w Polsce, który jest taki sam w ostatnich dwóch latach. Nauka jest ze swojej natury elitarna. O jej rozwoju decydują najlepsi i ich wsparcie jest kluczowe dla pozycji nauki pochodzącej z danego kraju. Polska jako duży kraj z licznymi uczelniami wyższymi i instytutami badawczymi oraz zbudowaną współpracą międzynarodową ma nie w pełni wykorzystany potencjał naukowców. Niewątpliwie lepsze wykorzystanie obecnych nakładów na naukę w Polsce jest potrzebne, z apolitycznością i transparentnością systemów grantowych, dobrze sprawdzonych w innych państwach, ale także mocniejsze wsparcie liczących się polskich czasopism naukowych. Minister Gowin w latach 2018–2020 silnie wspierał naukowe czasopisma, między innymi Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, aby utrzymały swoją pozycję i wdrażały nowe technologie wydawnicze, takie jakie znamy z najlepszych zagranicznych tytułów. Moim zdaniem to, że istnieją polskie czasopisma naukowe zwłaszcza w naukach o życiu, z dość dużymi IF i są one rozpoznawane w międzynarodowych rankingach, to wielka wartość i dbanie o nie to wręcz patriotyczny obowiązek wobec przeszłych pokoleń. Sukces Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej, nadal z przymiotnikiem „polski” w nazwie, jest bardzo dobrym przykładem w stylu „yes, we can”, pokazujący, że mimo trudności nauka w Polsce rozwija się i nie tylko polskie afiliacje pojawiają się w najlepszych światowych periodykach, ale także tu, w polskich redakcjach publikowane są artykuły budzące zainteresowanie naukowców.

Prof. dr hab. n. med. Anetta Undas, kierownik Zakładu Chorób Zatorowo-Zakrzepowych Instytutu Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Centrum Badań i Technologii Medycznych Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II, od 2008 roku redaktor naczelna Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej (Polish Archives of Internal Medicine)