Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby, które współpracują z osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, za wyjątkiem osób które są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26 lat.
Osoby współpracujące ze zleceniobiorcami obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia współpracy przy wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy. Podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, wypadkowemu, natomiast dobrowolnie na swój wniosek osoby te mogą zostać objęte ubezpieczeniem chorobowym.
Natomiast zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.
W świetle powyższego, jeżeli osoba, której zleceniobiorca powierzył wykonanie umowy zlecenia, spełnia warunki do objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym jako osoba współpracująca ze zleceniobiorcą, powinna zostać zgłoszona do tych ubezpieczeń na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 04 21. W zgłoszeniu należy wykazać obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne, oraz jeśli złoży wniosek, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Jeżeli wobec tej osoby zachodzą okoliczności wyłączające obowiązek ubezpieczeń społecznych określone w art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, i osoba ta nie wyrazi woli przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, powinna ona zostać zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA.
W razie ustania tytułu np. zakończenia współpracy ze zleceniobiorcą przy wykonywaniu tej umowy, osoba ta powinna zostać wyrejestrowana z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA.
