Rz: Znów powraca kwestia usuwania pomników bohaterów komunizmu. Problem niechcianych pomników jest chyba stary jak świat...

Andrzej Paczkowski:

I to prawie dosłownie. Pierwsze zapisy o niszczeniu pomników pochodzą jeszcze z Asyrii, z lat 2000 – 1500 przed Chrystusem. Likwidacja śladów przeszłości, którą się potępia lub odrzuca, jest, dokładniej mówiąc, tak stara jak zorganizowana ludzkość.

Niszczenie pomników to naturalny odruch społeczny?

Nie sądzę, by ci, którzy niszczyli pomniki w czasach PRL, znali historię starożytną i właśnie do niej nawiązywali. Niszczenie pomnika to jakby ukaranie osoby czy grupy osób, które on symbolizuje.

Jaki sens ma mszczenie się na kawałku betonu?

To prawda, że to działanie wyłącznie symboliczne. Pomniki jednak niszczy się w zastępstwie możliwości zniszczenia tych osób, które one przedstawiają. W epoce PRL bardzo często dochodziło do takich sytuacji. Najwcześniejsze notatki milicyjne o nich pochodzą już z 1945 roku, gdy zaczęto stawiać pierwsze pomniki Armii Czerwonej. Nie dochodziło, o ile wiem, do wysadzania całych pomników, raczej do uszkadzania ich poprzez ucięcie głowy, ręki czy namalowanie czegoś na nich.

Jakie są najbardziej znane tego typu akcje?

Często wspominane jest urwanie pięty pomnikowi Lenina w Nowej Hucie w 1978 roku. Ale warto pamiętać także o działającej w końcu lat 60. grupie Ruch, do której liderów zaliczał się m.in. Stefan Niesiołowski. Planowali oni wysadzenie pomnika przed Muzeum Lenina w Poroninie. SB ubiegło ich działania i skończyło się na ich aresztowaniu.

Czy Lenin był najczęstszym celem takich ataków?

Tak, bo i pomników miał chyba najwięcej. Często obrywało się też Feliksowi Dzierżyńskiemu. W piątek minęła właśnie 30. rocznica głośnego pomalowania jego pomnika w Warszawie.