Wynagrodzenia inkasentów: czy gmina musi je wprowadzać

- Wkrótce na sesji rady gminy będzie głosowany projekt uchwały w sprawie podatków na 2019 r. m.in. od nieruchomości. Zamierzamy powołać inkasentów i wprowadzić zapis do uchwały, że wypłata wynagrodzenia inkasentom będzie zależała od terminowego przekazania przez nich podatków do urzędu gminy. Czy jest to prawnie dopuszczalne?

Czytaj także: Rada gminy nie może określać obowiązków inkasentów

Analiza pytania wymaga odniesienia się przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Na szczególną uwagę zasługuje art. 28 § 4 ww. ustawy. Postanowiono tam, że rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może ustalać wynagrodzenie dla płatników lub inkasentów z tytułu poboru podatków stanowiących dochody, odpowiednio, budżetu gminy, powiatu lub województwa. Wspomniany przepis jest zaś punktem wyjścia do prawnej oceny ww. problematyki.

W kontekście podanego stanu faktycznego znaczenie ma również art. 6 ust. 12 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Wynika z niego, że rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso. Zbliżone zakresowo przepisy kompetencyjne zawarte są w pozostałych ustawach podatkowych, czyli w ustawie z 30 października 2002 r. o podatku leśnym i w ustawie z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym.

Warto zauważyć, że wspomniane wyżej normy prawne nie nakładają obowiązku ustalenia wynagrodzenia dla inkasentów, lecz przewidują w tym zakresie fakultatywność działania rady gminy. Oznacza to tym samym, że ww. kwestia zależna jest jedynie od woli danej rady gminy. W podanym zapytaniu powstała jednak wątpliwość, czy rada gminy działając w ramach ww. upoważnień ustawowych władna jest ustalić - nie tyle samo wynagrodzenie inkasenta, co ustalić warunki przyznawania owego wynagrodzenia (w podanym przypadku w zależności od terminowości odprowadzania tych środków do budżetu gminnego przez inkasenta).

Jakkolwiek odpowiedź na ww. pytanie nie wynika wprost z regulacji ustawowych, to pomocne może być stanowisko zaprezentowane w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 29 lipca 2015 r. (sygn. akt I SA/Sz 772/15). W podanym orzeczeniu wskazano: w ocenie sądu w pojęciu „ustalać wynagrodzenie" mieści się również możliwość ustalenia zasad wynagradzania a tym samym uzależnić jego wypłatę od spełnienia określonego warunku. Stąd też zapis w kwestionowanej uchwale, który wprowadza warunek wypłaty wynagrodzenia od terminowości odprowadzenia podatku w żądnej mierze nie narusza wskazywanego ustawowego uregulowania art.28 § 4 ustawy Ordynacja podatkowa.

Co istotne, w podanym wyroku zaznaczono nadto, że przepisy prawne nie ograniczają rady gminy w ustaleniu wynagrodzenia za inkaso, nie nakazują aby wynagrodzenia były jednakowe, nie zakazują jego zróżnicowania, jak również nie wskazują, jakimi okolicznościami i kryteriami organ podejmujący uchwałę powinien się kierować przy ustalaniu wynagrodzenia. Finalnie sąd podkreślił: skoro gmina może, ale nie musi wprowadzać wynagrodzenia inkasentów, to była także uprawniona do uzależnienia wypłaty wynagradzania za pobór opłaty w drodze inkasa od terminowego odprowadzenia podatków. Stanowisko sądu zasługuje w pełnym zakresie na akceptację.

Warto przypomnieć, że powyższa koncepcja wpisuje się również w szeroko rozumianą prawną samodzielność funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, o której mowa w art.165 ust. 2 Konstytucji RP. Tam bowiem stwierdzono, że samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Przyjąć więc należy, że owej samodzielności w działaniu rady gminy, z pewnością nie naruszy wydanie przez nią uchwały przewidującej wypłatę wynagrodzenia inkasentom, w zależności od terminowego odprowadzenia pobranych od mieszkańców podatków do budżetu gminnego. ?

—Marcin Nagórek, radca prawny

Podstawa prawna: Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 800 ze zm.)

Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1445 ze zm.)