Organami gminy są rada gminy i odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta (art. 11a ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: u.s.g.). Działalność tych organów jest jawna, a ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy (art. 11b ust. 1 i 2 u.s.g.).

Czytaj także: Samorząd: jak powołać komisję skarg, wniosków i petycji

Uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy stanowią inaczej. Głosowania jawne na sesjach rady odbywają się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych (art. 14 ust. 1 i 2 u.s.g.). W przypadku, gdy przeprowadzenie głosowania za pomocą urządzeń nie jest możliwe z przyczyn technicznych, wówczas przeprowadza się głosowanie imienne, a imienne wykazy głosowań radnych podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze gminy (art. 14 ust. 3 i 4 u.s.g.).

W zakresie sposobu głosowania rada gminy nie może wprowadzić dodatkowego wymogu np. w postaci podniesienia ręki przez radnych podczas głosowania. Stanowisko to potwierdził Wojewoda Podkarpacki w rozstrzygnięciu nadzorczym z 31 października 2018 r. (sygn. akt P-II.4131.2.261.2018) w którym wskazał, że „kwestia sposobu przeprowadzania głosowania przez radę gminy została unormowana w sposób precyzyjny w art. 14 i rada gminy nie posiada kompetencji, aby w drodze przepisów prawa miejscowego o charakterze statutowym ustalać kwestie sposobu głosowania odmiennie, niż to uczyniono w samej ustawie. Wprowadzenie przez Radę Miasta (...) jako metody podejmowania głosowania przez radę, głosowania jawnego przez »podniesienie ręki«, oznacza wkroczenie w sferę regulowaną przez samą ustawę przy braku dozwolenia ustawodawcy na odmienne unormowanie sposobu glosowania w akcie pozaustawowym". Także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 4 września 2018 r. (sygn. akt III SA/Kr 285/18) wskazał, że „wprowadzenie w statucie gminy odmiennych zasad imiennego głosowania stanowi rozwiązanie nieodpowiadające brzmieniu przepisów ustawowych. Skoro ustawodawca w sposób jednoznaczny uregulował w ustawie o samorządzie gminnym tryb głosowania i przypadki, w których głosowanie może być przeprowadzone imiennie, to należy uznać, że rada gminy nie jest upoważniona do wprowadzenia w statucie gminy innych reguł głosowania jawnego imiennego".

podstawa prawna:art. 11a ust. 1, art. 11b ust. 1 i 2, art. 14 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 994 ze zm)