Ustawowa aktywność mieszkańców

Chociaż obywatele z mocy prawa mogą uczestniczyć w samorządzie, to częstokroć jest to tylko teoria. Aby to zmienić, zespół Samorząd Terytorialny dla Polski, powołany przez Kancelarię Prezydenta, zaproponował projekt ustawy, który wprowadza instytucje wzmacniające ideę i mechanizmy samorządności. Odnoszą się one zarówno do mieszkańców, jak i samorządów.

Ostatnie lata pokazują, że społeczna aktywność rośnie i obejmuje sprawy nie tylko dotyczące interesów zaangażowanych mieszkańców, ale całej lokalnej społeczności. Wzrost aktywności obywatelskiej umożliwiły przepisy ustawy o samorządzie gminnym nakazujące przeprowadzanie konsultacji społecznych, wysłuchania obywatelskiego oraz też te dające obywatelom inicjatywę uchwałodawczą. Projekt prezydencki przejął więc część istniejących już rozwiązań, dodając doń powoływanie forów debat publicznych, interpelacje obywatelskie oraz inicjowanie stowarzyszeń obywatelskich, których zresztą szybko przybywa.

Zmiany ustrojowe

Być może projekt jest potrzebny samym samorządowcom, bo kolejne rozdziały poświęca mechanizmom współdziałania jednostek samorządowych, proponując m.in. powoływanie wspólnego organu wykonawczego powiatu i miasta na prawach powiatu. Dalej mówi o powoływaniu konwentów powiatowych i wojewódzkich. To akurat nic nowego, bo działają one od dawna bez umocowania ustawowego. Inna istotna zmiana dotyczy przeniesienia kompetencji z zarządu powiatu na starostę.

W projekcie pojawiła się też możliwość powoływania związków samorządowych o charakterze terytorialnym, a nie tylko celowym. Umacnia on ponadto pozycję przewodniczącego rady, dając mu możliwość reprezentowania gminy w niektórych postępowaniach sądowo-administracyjnych.

Wersja robocza zawiera więcej szczegółowych rozwiązań, m.in. sprawę podległości biura obsługi rady przewodniczącemu rady, zamawiania ekspertyz przez radę, roli jednostek pomocniczych czy zmiany charakteru absolutorium. Ponieważ wersji przybywa, należy się spodziewać sporych zmian w ogłoszonym na stronie internetowej prezydenta (www.prezydent.pl) tekście projektu ustawy.

Koszty poniesie samorząd

Co na to organizacje samorządowe? Ich zdaniem filozofia projektu jest dobra, ale proponowane rozwiązania są kontrowersyjne, gdyż mogą sparaliżować pracę organów samorządowych.

Ryszard Grobelny, prezes Związku Miast Polskich, zwrócił uwagę na wysokie koszty wprowadzenia ustawy oraz możliwość konfliktów między powiatem a miastem. Jego zdaniem niektóre przepisy będą martwe i nikt z nich nie skorzysta.

Unia Metropolii Polskich, zniecierpliwiona brakiem wersji legislacyjnej i nieuwzględnieniem zgłoszonych uwag, pisze, że wprowadzanie zmian ustrojowych nie powinno odbywać się w pośpiechu i bez opracowania raportu dotyczącego aspektów funkcjonowania samorządu, czyli białej księgi. – Poza tym obecnie w 108 powiatach i gminach trwa realizacja programu „Decydujemy razem" – żałuje Paweł Adamowicz, prezes UMP.

Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa, stwierdził, że warto rozszerzyć projekt ustawy o mechanizmy partycypacji społecznej również na poziomie instytucji państwowych.

Samorządowcy widzą w propozycjach utrudnienia w pracy organu wykonawczego i trudno im się dziwić. Ale projekt, kładąc nacisk na liczne formy konsultacji społecznych, wyraża też swoiste wotum nieufności wobec radnych wybranych w demokratycznych wyborach.

etap legislacyjny: konsultacje społeczne