Czym są dla gminy sołectwa, dzielnice i osiedla

JPG są obecne w ustawie o samorządzie gminnym (u.s.g.) od samego początku. W pierwotnym tekście ustawy przewidziano tylko trzy ich rodzaje: sołectwa, dzielnice i osiedla. Później ten zamknięty katalog otwarto, dopuszczając możliwość tworzenia także „innych” JPG (spośród których nominatim wymieniono „położone na terenie gminy miasto”), a nawet „jednostek niższego rzędu” w obrębie JPG.

Jednostek tych nie należy mylić z jednostkami organizacyjnymi gminy (urzędem gminy, biblioteką gminną, szkołami gminnymi itp.). JPG są strukturami korporacyjnymi: mają swój obszar, substrat osobowy (mieszkańców) i organy. Mają też zdolność procesową (uchwała SN z 16 kwietnia 1991 r., III CZP 23/91). W dużym stopniu JPG są więc ukształtowane „na wzór i podobieństwo gminy”. Różni je to, że gmina ma osobowość prawną, a JPG – nie.

[srodtytul]Zasady tworzenia muszą być w statucie[/srodtytul]

JPG są tworami formalnymi; muszą być utworzone przez gminę. Sam fakt, że w gminie miejskiej istnieją dzielnice bądź osiedla, a w skład gminy wiejskiej wchodzi kilka wsi, nie oznacza, że są one JPG. Taki charakter nadaje im dopiero odpowiednia uchwała rady. Gminy nie mają przy tym obowiązku tworzenia JPG – mogą to robić. Mogą też swobodnie decydować o liczbie JPG i ich obszarze. Nie jest więc tak, że każda wieś musi być sołectwem, a każda historyczna dzielnica miasta mieć status JPG.

Utworzenie JPG wymaga kilku działań. Przede wszystkim w statucie gminy należy określić zasady tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia JPG. Następnie musi być zgłoszona odpowiednia inicjatywa uchwałodawcza przez podmioty, którym statut gminy daje takie prawo, albo przez mieszkańców gminy. U.s.g. nie wskazuje jednak dolnego limitu liczby mieszkańców, którzy mogą wystąpić z wnioskiem, jego formy, sposobu zgłoszenia ani trybu postępowania z wnioskiem. Zatem sprawy te powinny być unormowane w statucie gminy.

[srodtytul]Po przeprowadzeniu konsultacji[/srodtytul]

Następnie trzeba przeprowadzić konsultacje z mieszkańcami, co wymaga uprzedniego przyjęcia uchwały określającej „zasady i tryb przeprowadzenia konsultacji”. Przedmiotem konsultacji powinna być zarówno sprawa celowości utworzenia JPG, jak i projektu jej statutu.

Sprawa konsultacji budzi dwie wątpliwości: 1) czy muszą być przeprowadzane ze wszystkimi mieszkańcami gminy czy tylko z mieszkańcami tej części gminy, na której JPG ma powstać, i 2) czy są one obligatoryjne, gdy z inicjatywą utworzenia JPG występują mieszkańcy gminy. W pierwszej kwestii sądzę, że powinno się sprawę konsultować ze wszystkimi mieszkańcami. Utworzenie JPG jest sprawą ważną dla całej gminy, choćby dlatego, że mieszkańcom gminy nie jest obojętne, komu powierza się wykonywanie jej zadań oraz potrzebne na to środki rzeczowe i finansowe. W drugiej uważam, iż ze względów pragmatycznych można zrezygnować z konsultacji, jeżeli inicjatywa mieszkańców jest dostatecznie reprezentatywna, zwłaszcza ze względu na liczbę i terytorialny „rozrzut” mieszkańców popierających tę inicjatywę.

[srodtytul]Konieczna jest również uchwała rady[/srodtytul]

Kolejnym etapem procedury tworzenia JPG jest podjęcie uchwały w tej sprawie. Treścią uchwały jest statut JPG określający jej zakres działania oraz organizację. Art. 35 ust. 1 u.s.g. mówi o „odrębności” tego statutu. Sformułowanie to ma dwojaki sens. Po pierwsze, oznacza odrębność statutu JPG od statutu gminy. Po drugie, jeżeli na obszarze gminy utworzono więcej niż jedną JPG, każda z nich musi mieć swój własny statut, choćby dlatego, że każda ma inną nazwę i zajmuje inny obszar. Może również mieć inne zadania i ustrój.

[ramka][b]GPP>uwaga [/b]